Τι καλά τα λέει τ` αηδόνι

"Τι καλά τα λέει το Αηδόνι" θα έλεγε κανείς πως είναι ενδιαφέρον τίτλος για μια έκθεση, αν πάλι γνωρίζεις το παραδοσιακό τραγούδι αρκούν μόλις λίγα βήματα στον πρώτο όροφο του μουσείου που φιλοξενεί την έκθεση για να αντιληφθείς τη συνοχή που υπάρχει ανάμεσα στον τίτλο και τα έργα. Μέσα σε ένα χώρο που δημιουργήματα από λαϊκούς τεχνίτες και μεγάλους καλλιτέχνες μπερδεύονται με μαεστρία και ο επισκέπτης κάνει ένα ταξίδι στον Νεοελληνικό Πολιτισμό.

Από τα πρώτα έργα που συναντά κανείς, ο Νότος, ένας οικισμός φτιαγμένος από πηλό, μια δημιουργία της Νικομάχης Καρακωστάνογλου που ο Ηλίας Παπαηλιάκης έντυσε με χρώμα. Κοιτώντας γύρω τα εκθέματα, χρηστικά αντικείμενα, διακοσμητικά, ένας αργαλειός, μια παιδική κούνια, κεντήματα και άλλα, θαρρείς πως όλα αυτά βρέθηκαν μέσα σε αυτό τον οικισμό, πλάι στην Πρώτη Θάλασσα, το απαραίτητο ζωογόνο στοιχείο του νερού. Λίγα μέτρα πιο πέρα η Καμπάνα, και αυτή από πηλό πραγματικά εντυπωσιακή με ένα κενό μέσα της που αφήνει χώρο για εσωτερική αναζήτηση. Τοποθετημένη πάνω στο κουτί της. Μια σταθερή ξύλινη κατασκευή με έντονο το στοιχείο του προσωρινού. Εκεί θα ξαναμπεί για να επιστρέψει "σπίτι”της όταν ολοκληρωθεί η έκθεση.

Συνεχίζοντας την περιπλάνηση περνάς από τα Βήματα. Μικρά έργα που σου ψιθυρίζουν ότι είσαι στο σωστό μονοπάτι. Μικρά σημάδια που σου επισημαίνουν ότι πρέπει να κάνεις μια στάση και να εντοπίσεις κρυμμένουςθησαυρούς της μόνιμης συλλογής. Μικρά ευχαριστώ στους οικοδεσπότες από τους επισκέπτες. Η έκθεση τιμά τη μόνιμη συλλογή και τον Φοίβο Δεληβοριά.

Επόμενη στάση το Οικόσημο του Ηλία Παπαηλιάκη και οι Μήτρες της Νικομάχης Καρακωστάνογλου. Τα μόνα δύο έργα από το σύνολο των έργων που έφτιαξαν οι καλλιτέχνες για αυτή την έκθεση και δε δούλεψαν μαζί. Το Οικόσημο ως υπογραφή, ως στοιχείο αναγνώρισης, ως σύμβολο δύναμης εισβάλλει στη σάλα του αρχοντικού Τσιμηνάκη, 19ος αιώνας την ίδια στιγμή που οι "Μήτρες" με μια έκφραση θράσους διεκδικούν και κερδίζουν το χώρο τους προκαλώντας μόνο θετικές εντυπώσεις και σχόλια μέσα στη σάλα ενός κοζανίτικου αρχοντικού, 18ος αιώνας. Μια μάχη ανάμεσα στο αρσενικό και το θηλυκό που δε μοιάζει να έχει νικητή αλλά καταφέρνει να φέρει ως αποτέλεσμα την ισορροπία.

Στη συνέχεια οι Τέσσερις Σιωπές περιμένουν να τις ανακαλύψεις. Τέσσερα έργα που αποτελούν την πιο έντονη και συνάμα διακριτική δήλωση αντίθεσης σε ήθη, παραδόσεις και δόγματα του παρελθόντος. Τοποθετημένα μπροστά από μια ζακυνθινή λεντίκα, 19ος αιώνας, ένα περίτεχνο μεταφορικό μέσο για τις κυρίες της υψηλής τάξης το οποίο μετέφεραν οι υπηρέτες της εποχής. Κυρίες που δεν είχαν λόγο, κυρίες σε εγκλεισμό.

Μιλώντας για Ελλάδα, για ιστορία, για πολιτισμό δε θα μπορούσε να λείψει η αναφορά στην αρχαιότητα. Αυτό που γεννήθηκε ως αναφορά στον παρθενώνα από την καλλιτέχνη της έκθεσης μετετράπη σε Θρόισμα από τον καλλιτέχνη. 21 σωλήνες, κολώνες τοποθετημένοι στη σκιά του Παρθενώνα που έγιναν πουλιά λουσμένα στο χρώμα μιμούμενα τις παραδοσιακές φορεσιές των γυναικών που στέκονται σα να τα παρακολουθούν στην κορυφή της αίθουσας. Ένα ακόμη έργο - αποτέλεσμα κοινής δουλειάς των δύο αυτών εξαιρετικών ανθρώπων της τέχνης.

Λίγο πριν την ολοκλήρωση της έκθεσης ανάμεσα σε εκθέματα βυζαντινής τέχνης, σε μια αίθουσα που θα μπορούσε να αποτελεί και παρεκκλήσι στέκονται οι Τέσσερις Αρχάγγελοι. Τέσσερεις αποθέτες που στα χέρια του Ηλία Παπαηλιάκη απέκτησαν και πάλι ζωή. Άγγελοι που δηλώνουν την παρουσία τους με το μέγεθος τους, την υπόσταση τους γεμάτοι σεβασμό αλλά και αμφισβήτηση. Δύο αρσενικοί και δύο θηλυκοί.

Μια σειρά από έργα γεμάτα ζωή, μια έκθεση που το μεγαλύτερο μέρος της είναι φτιαγμένο με πηλό και χρώμα πλησιάζει προς την ολοκλήρωση της με μια σαφή αναφορά στο θάνατο. Η Μικρή κλίνη. Πραγματικά μικρή, σκοτεινή, βαριά. Λίγο πριν φτάσουμε στην Ταφή, στην ολοκλήρωση του κύκλου της ζωής. Από το νερό, τη γέννηση, την εστία, στη διαδρομή προς την ενηλικίωση, τις προκλήσεις, την ωριμότητα και το θάνατο.

Όποια απόδοση και αν επιλέξει κανείς αξίζει "να μπεις να σεργιανίσεις" τι καλά το λέει τ` αηδόνι, σε αυτές τις αίθουσες και να αφουγκραστείς τη συζήτηση μεταξύ της μόνιμης συλλογής και των έργων που φιλοξενούνται εκεί. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πως αυτή η συγκατοίκηση συμβάλλει τόσο δυναμικά στην εξέλιξη. Όλοι αυτοί οι τεχνίτες και καλλιτέχνες των οποίων τα έργα αποτελούν τη μόνιμη συλλογή θα ήταν περήφανοι για τα έργα των απογόνων τους.

"Τι καλά το λέει το αηδόνι"

Μουσείο Μπενάκη, Κουμπάρη 1, έως 23 Απριλίου 2023

πληροφορίες / ξεναγήσεις benaki.org