Κύπρος, το απόλυτο οινικό πακέτο (μέρος 1ο)

Αν κάποιος κάνει μια σύντομη αναζήτηση στη Google θα διαπιστώσει ότι η Ελβετία και η Ιταλία «σφετερίζονται» την κατοχή του υψηλότερου αμπελώνα στην Ευρώπη, με αμφότερες να καυχιούνται για …κομματάκια που βρίσκονται γύρω στα 1300 μέτρα. Αρκεί όμως μια μικρή βόλτα στα ορεινότερα  της Λεμεσού για να διαπιστώσει ότι σε αυτό το υψόμετρο το παιχνίδι εκεί ξεκινά!

Όμως το extreme –για Ευρώπη- altitude είναι ένα μέρος μόνο του πακέτου αυτού του εκπληκτικού αμπελώνα, αφού η έλλειψη φυλλοξήρας έχει επιτρέψει την ύπαρξη πολλών υπεραιωνόβιων κλιμάτων, τα οποία προκειμένου να τα βγάλουν πέρα με την ζέστη και την λειψυδρία είναι παραδοσιακά διαμορφωμένα σε εντυπωσιακά κύπελλα.

Έτσι σε ένα κόσμο που σαν πιο καυτό οινικό trend έχει το τρίπτυχο high altitude- ungrafted vineyards-bush vines, η Κύπρος απλά προσφέρει το απόλυτο οινικό πακέτο αφού διαθέτει και τα 3 σε …οργασμό!. Αυτό το πακέτο ρούφηξα παρέα με τον φίλο και συνοδοιπόρο Νίκο Ιωαννίδη, έχοντας σαν εξαιρετική συνοδεία και παρέα τον Ηλία Μακρίδη της WINECORE, μιας ένωσης 17 κορυφαίων παραγωγών του νησιού που σαν σκοπό έχουν την ανάδειξη της οινικής κληρονομιάς και των γηγενών ποικιλιών του.

Πρώτος προορισμός το χωριό Φαρμακάς που βρίσκεται στην μέση του δρόμου Λευκωσίας Λεμεσού. Εκεί που ο πεισματάρης Δανιήλ Αναστάσης επέστρεψε μετά από μια άκρως επιτυχημένη επαγγελματική καριέρα στην Νότιο Αφρική για να «ξυπνήσει» ένα ολόκληρο χωριό και να το βάλει στον οινικό χάρτη της Κύπρου. Αλλά και να μας δώσει την ευκαιρία να θαυμάσουμε τα παλαιά αμπέλια της φτωχής σε χρωστικές ποικιλίας Μαύρο Αμπελίσιμο, που φθάνουν ως τα 1350 μέτρα.

To terroir της περιοχής θεωρείται ως το κορυφαίο για την συγκεκριμένη ποικιλία, κάτι το οποίο παραδέχονται όλοι οι παραγωγοί και διαπιστώνουν όσοι έχουν δοκιμάσει τον ανταγωνισμό. Βέβαια όλη η δουλειά του οινοποιείου του Santa Irene διαθέτει rustic χαρακτήρα, στυλ που ενισχύεται από την εκτεταμένη χρήση πανέμορφων παλαιών πιθαριών που ο Δανιήλ ξετρυπώνει από κάθε σπίτι και αποθήκη του χωριού!

Το οινοποιημένο σε δεξαμενή Laxia 2023 (7/10) μας εισάγει στον ανοιχτόχρωμο, καραμελένιο χαρακτήρα της ποικιλίας που παραμένει σχετικά ελαφριά και υδαρής ακόμα και στους 15 βαθμούς! Το ζυμωμένο σε πιθάρι Aepys 2021 (8/10) όμως σχεδόν τερματίζει τις δυνατότητες της ποικιλίας, με το Grenache- like προφίλ του να πατά πάνω σε κόκκινο φρούτο, μαλακές τανίνες και ήρεμο, μακρύ τελείωμα. Το Aeoneo 2021 (8/10) από την άλλη θυμίζει ακόμα περισσότερο την νοτιογαλλική ποικιλία, αφού διαθέτει περισσότερο αίμα, περισσότερα μπαχάρια και το πλούσιο σώμα που στρώνουν οι 16 αλκοολικοί βαθμοί.

Το Santa Irene προσφέρει επίσης ροζέ και λευκό από την ποικιλία. Το γεμάτο μήλο και κεράσι Erroa 2022 (7/10) είναι όσο εύσωμο, δυνατό και old school φαντάζεται κανείς με βάση τα έως τώρα λεχθέντα, ενώ το blanc de noir Danero 2022 (6,5/10) διαθέτει βουτυράτη αίσθηση, γλύκα κομπόστας και υφάλμυρη, σύντομη επίγευση. Πάντως η γκάμα δεν θα μπορούσε να μην περιλαμβάνει και κάποιες ετικέτες από Ξυνιστέρι, με το Eteon 2021 (7,5/10) να μας φέρνει μπροστά στην μελένια, ξηροκαρπάτη πλευρά της ποικιλίας, καταφέρνοντας να ακροβατήσει ανάμεσα στην εξέλιξη και την ζωντάνια.

Αν κάποιος πάντως θέλει να εξερευνήσει το δυναμικό  της γνωστότερης κυπριακής ποικιλίας δεν έχει παρά να κατευθυνθεί δυτικότερα, προς τα κρασοχώρια της Πιτσιλιάς. Το Οινοποιείο Κυπερούντας βρίσκεται στα 1200 μέτρα και κάποιοι από τους αμπελώνες που εκμεταλλεύεται αγγίζουν τα 1500 (φωτό κάτω), οπότε οι ισχυρισμοί του ότι είναι το υψηλότερο της Ευρώπης και ένα από τα υψηλότερα του κόσμου μάλλον δεν είναι υπερβολικοί. Το εγχείρημα ξεκίνησε το 1998 ως ιδιωτικά συνεταιριστικό και ενδυνάμωσε με την συμμετοχή του Φώτου Φωτιάδη, ενώ η παρουσία του κορυφαίου οινολόγου Μηνά Μηνά (φωτό επάνω) εξασφαλίζει αμέτρητες συγκινήσεις στο ποτήρι. Οι διαμορφωμένοι σε πεζούλες αμπελώνες που βρίσκονται πάνω από το οινοποιείο θυμίζουν το Cote Rotie (χωρίς ποτάμι!) και κόβουν την ανάσα με την άγρια ομορφιά τους, ενώ η δουλειά που γίνεται εδώ στις ξένες ποικιλίες –κυρίως το Chardonnay και το Cabernet Sauvignon- κορυφώνεται στα επικά κρασιά της σειράς Έπος!

Ωστόσο το πλέον εμβληματικό κρασί του οινοποιείου είναι ο Πετρίτης, το βασικό Ξυνιστέρι που προέρχεται από σταφύλια πολλών αμπελώνων της περιοχής. Μην αποθαρρύνεστε ούτε από την λέξη «βασικό» αλλά ούτε και από την χαμηλή τιμή του, αφού ο Πετρίτης είναι ένα λευκό σχεδόν παγκόσμιας κλάσης με απίστευτες ικανότητες παλαίωσης. Το όλο μπανάνα και λεμόνι 2024 (8/10) σου δείχνει ότι πρέπει να περιμένεις πολύ και το πυκνό και εκρηκτικό στα αρώματα ανανά 2018 (8,5/10) επιβεβαιώνει. Στα 12 χρόνια το 2013 (9/10) δημιουργεί μια πετρόλ ορυκτή ομοβροντία και ίσα που αρχίζει να γίνεται ξηροκαρπάτο, ενώ το 2010 (9/10) θυμίζει κορυφαίο γερμανικό Riesling επιβεβαιώνοντας ότι κρασιά σαν το ’13 «δεν έτυχαν»!

Ο σπουδαίος οινοποιός βασίζεται στην χαρισματική ποικιλία και έναν αμπελώνα στα 1200 μέτρα προσπαθώντας να αποκρυπτογραφήσει την έκθεση ως σημαντικό στοιχείο του terroir. Και μας δίνει την ευκαιρία να απολαύσουμε το λίγο πιο τροπικό όσο και πληθωρικό Ανατολή 2020 (8,5/10) και το πιο λεμονάτο και αυστηρό Δύση (8,5/10).

Η Κυπερούντα στέκεται στο ύψος των περιστάσεων ακόμα και όταν τα πράγματα …σκουραίνουν! Το Ακτή 2024 (8,5/10)–ένα απαλό σε χρώμα blend Λευκάδας (Βερτζαμί) και Μαύρου- είναι το καλύτερο ροζέ της Κύπρου, ενώ το Άλμα Μαραθεύτικο 2023 (8/10) δικαιώνει τον αγώνα που χρειάζεται η πολύ δύσκολη ερυθρή ποικιλία χαρίζοντας βαρύ λουλουδάτο και κερασένιο άρωμα, άφθονη οξύτητα αλλά όχι τις αδυσώπητες τανίνες της.

Το οινοποιείο Τσιάκκα είναι ο έτερος …εξτρεμιστής του μεγάλου υψομέτρου (φωτό παρουσίασης), εβρισκόμενο λίγο νοτιότερα και έξω από το χωριό Παλένδρι. Το δημιούργημα του Κώστα και της Μαρίνας Τσιάκκα, το οποίο ξεκίνησε το 1988, έχει σήμερα εξελιχθεί σε μια δυναμική επιχείρηση στην οποία σημαντικό ρόλο παίζει και η επόμενη γενεά. Τα 220 στρέμματα φθάνουν στα 1450 μέτρα και παρόλο που καλλιεργούνται κυρίως γραμμικά δείχνουν εξίσου εντυπωσιακά.

Το Ξυνιστέρι είναι μια σημαντική ποικιλία για το οινοποιείο και η ομώνυμη ετικέτα μια από τις πρώτες του. Το 2024 (8,5/10) είναι ένα γεμάτο, σχετικά μαλακό και φρουτώδες δείγμα της ποικιλίας ενώ το 2020 (8/10) βρίσκεται στην κορύφωσή του όντας ξηροκαρπάτο, μαλακό και γεμάτο κίτρινα φρούτα και καπνό. Όσοι αναζητούν περισσότερο δράμα ας στραφούν προς το single vineyard Πιτσιλιά 2023 (8,5/10). Εδώ η διάπλαση της cuvee του ομώνυμου αμπελοτοπιού περιλαμβάνει και βαρέλια Κουμανταρίας, με αποτέλεσμα μια μελένια διάσταση, έναν εντυπωσιακό όγκο και μια τέλεια ενσωμάτωση της οξύτητας.

Σίγουρα ένα από τα πλέον πολυσυζητημένα σταφύλια τον τελευταίο καιρό στο νησί είναι η Πρωμάρα. Συνηθίζω να την αποκαλώ «το Βιδιανό της Κύπρου» και η πρόταση του Τσιάκκα νιώθω ότι με δικαιώνει, αφού το περασμένο μερικώς (20%) από βαρέλι Πρωμάρα 2023 (8/10) είναι στρόγγυλο και λιπαρό ενώ διαθέτει άρωμα κίτρινων φρούτων και αγγελικής.

Τα ερυθρά εκπροσωπούνται ισάξια και μάλιστα με πολλές single vineyard εμφιαλώσεις. Το Μουκλός 2024 (8/10) προέρχεται από ένα plot 8 στρεμμάτων φυτεμένο με Μαύρο Αμπελίσιμο και δεν νοιώθει καθόλου ζεστασιά ξύλου. Βάζει όμως πλάι στην μαλακή, καραμελένια και γεμάτη πετροκέρασο προσωπικότητά του μια όμορφη δόση ορυκτότητας που το καθιστά εθιστικό! Το Βαμβακάδα 2022 (7,5/10) αντίθετα είναι ένα Μαραθεύτικο με τα όλα του: φυτικό, λουλουδάτο και κοκκινόμαυρο στο φρούτο διαθέτει άφθονη οξύτητα και τανίνες που γέρνουν την ζυγαριά προς την επιθετικότητα, εκλιπαρώντας για παλαίωση 5-10 ετών.

Το next big thing της Κύπρου είναι δίχως αμφιβολία το Γιαννούδι, ένα ερυθρό σταφύλι ύψιστης ευγένειας και φινέτσας. Ο παραγωγός από το Παλένδρι δείχνει την στόφα του με το Γιαννούδιν 2021 (8,5/10) ένα πιπεράτο, ανθώδες κρασί με μέτριο σώμα, κομψές τανίνες και εντυπωσιακό μάκρος. Και μετά το πιο trendy τι καλύτερο από ένα κλείσιμο με το πιο classic; Η Κουμανταρία 2020 (9/10) προέρχεται από αμπελώνες στον Άγιο Μάμα και είναι ένα 100% Ξυνιστέρι. Φυσικά λιαστό, διαθέτει 172 gr/lt αζύμωτων σακχάρων και όμορφη οξύτητα, θυμίζοντας εν πολλοίς ένα κορυφαίο φρέσκο Vinsanto.

* Φωτογραφίες Νίκος Ιωαννίδης