20 χρόνια μαλαγουζιάς από το Κτήμα Μάτσα

Έχουν περάσει 20 χρόνια από τον Αύγουστο του 1998 όταν κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην αγορά το «Μαλαγουζιά Μάτσα». Όπως και τα υπόλοιπα κρασιά από το Κτήμα Μάτσα, είναι το αποτέλεσμα μιας ασυνήθιστης για τα ελληνικά δεδομένα συνεργασίας μεταξύ μιας αμπελουργού, της Ρωξάνης Μάτσα, και ενός οινοποιού, του Κωνσταντίνου Μπουτάρη, η εταιρεία του οποίου οινοποιεί και εμπορεύεται τα κρασιά που προκύπτουν από το Κτήμα Μάτσα στη Κάντζα Αττικής.

Είναι απορίας άξιο, πώς αυτή η συνεργασία μεταξύ Δαβίδ και Γολιάθ άντεξε πάνω από 40 χρόνια, πόσο μάλλον που τα τελευταία χρόνια η εταιρεία Μπουτάρη έχει περάσει από σαράντα κύματα, συμπεριλαμβανομένης της αποχώρησης του Γιάννη Μπουτάρη, της αποτυχημένης συνεργασίας με την Β.Σ. Καρούλιας και της εφαρμογής, πέρσι, προγράμματος εξυγίανσης της εταιρείας. Κι όμως, όπως φάνηκε και σε πρόσφατη εκδήλωση που οργάνωσε προς τιμήν της Ρωξάνης Μάτσα η Μπουτάρης Οινοποιητική, οι δεσμοί φιλίας και αλληλοεκτίμησης μεταξύ του Κώστα Μπουτάρη και της Ρωξάνης Μάτσα είναι ακόμα ισχυροί και σαφώς ισχυρότεροι από τότε που συναντήθηκαν για πρώτη φορά «σε ένα μπαράκι της Θεσσαλονίκης» πριν από 40 χρόνια. Αναμφίβολα αξίζουν συγχαρητήρια και στους δύο.

Η κα Μάτσα («Ρωξάνη» για όλον το κλάδο του κρασιού, όπως λέμε Sting) είχε αποφασίσει, λίγα χρόνια πριν από τη γνωριμία της με τον Κωνσταντίνο Μπουτάρη, να εγκατασταθεί στο κτήμα του προπάππου της Αλέξανδρου Καμπά και να συνεχίσει την οινοποιητική παράδοση. Σε ένα πανάρχαιο άρθρο της Αγλαΐας Κρεμέζη στο περιοδικό Ταχυδρόμος (από το οποίο και αναδημοσιεύουμε τη φωτογραφία της καβάλα στο κόκκινο Ferguson), η Ρωξάνη περιγράφει με αφοπλιστική ειλικρίνεια (σήμα-κατατεθέν της), τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε τόσο με τους συγγενείς της που είχαν άλλες προτεραιότητες, όσο και με το ίδιο το κτήμα, τις εργασίες του οποίου δεν γνώριζε. Η έλευση της εταιρείας Μπουτάρη, που θα αναλάμβανε όλο το τεχνολογικό κομμάτι της οινοποίησης και της μετέπειτα διάθεσης του έτοιμου προϊόντος στην αγορά, θα πρέπει την εποχή εκείνη να της είχε φανεί θεόσταλτη.

Από την άλλη, και για την εταιρεία Μπουτάρη η συνεργασία με τη Ρωξάνη ήταν θεόσταλτη καθώς της άνοιγε μία πόρτα στο λευκό κρασί (καθότι Μπουτάρης = Νάουσα) και της έδινε και ένα γερό πάτημα στην Αθήνα. Διόλου αμελητέο, φυσικά, ήταν και το γεγονός ότι η εταιρεία Μπουτάρη μπορούσε ξαφνικά να καρπωθεί τα οφέλη ενός κρασιού από «κτήμα» αν και δεν είμαι καθόλου σίγουρος πως την εποχή εκείνη (1980) αυτό ήταν κατανοητό ή προτεραιότητα μέσα στην εταιρεία. Σε κάθε περίπτωση, χάρη στο πάθος της Ρωξάνης για την αμπελοκαλλιέργεια το Κτήμα Μάτσα λειτούργησε για πολλά χρόνια ως πραγματικό εργαστήριο πειραμάτων για την εταιρεία Μπουτάρη, η οποία μέχρι σήμερα το εκμεταλλεύεται για την παραγωγή καινοτόμων οίνων, όπως για παράδειγμα το εντυπωσιακό Syrah Μάτσα χωρίς θειώδες (από το 2010) και το εξαιρετικό Ροδίτης Μάτσα χωρίς θειώδες (από φέτος). Οι πειραματικές φυτεύσεις στον αμπελώνα της Ρωξάνης, με δεκάδες διαφορετικές ποικιλίες, ξεκίνησαν προς το τέλος της δεκαετίας του ’80 σε συνεργασία με τους γεωπόνους της εταιρείας Μπουτάρη, βασικά τον Παρασκευά Ευαγγελίου, ο οποίος ίσως και να γνωρίζει το πρότζεκτ αυτό καλύτερα από τον καθένα από την πλευρά της Μπουτάρη.

Μία από τις πρώτες ποικιλίες που φυτεύτηκαν, το 1990, ήταν 24 στρέμματα μαλαγουζιά στη θέση Άγιος Νικόλαος. Τα πρέμνα αυτά προήλθαν από τον αμπελώνα του Θανάση Παρπαρούση στο Ρίο Πατρών, ο οποίος τα είχε προμηθευτεί από τη Συλλογή Ποικιλιών του Ινστιτούτου Οίνου στη Λυκόβρυση, το οποίο πρωτύτερα είχε εφοδιάσει και το Κτήμα Καρρά. Στον απέραντο αμπελώνα του Πόρτο Καρράς η μαλαγουζιά είχε ήδη φυτευτεί, σε μικρή έκταση, από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 και το κρασί της συμμετείχε σε διάφορα χαρμάνια. Μονοποικιλιακό «Καρράς Μαλαγουζιά» κυκλοφόρησε πολύ αργότερα, μάλλον το 1994. Αξίζει να σημειωθεί πως ήδη το 1981, σε άρθρο του στα «Ελληνικά Οινολογικά Χρονικά» (έκδοση του Ινστιτούτου Οίνου), ο οινολόγος Σωτήρης Σωτηρόπουλος εκθειάζει τα ποιοτικά αποτελέσματα της μαλαγουζιάς στο Πόρτο Καρράς, καίτοι φυτεμένη «σε ελάχιστα πρέμνα». Ο γεωπόνος Μπάμπης Κοτίνης είναι εκείνος ο οποίος, κατά γενική παραδοχή, ανακάλυψε την ποικιλία στο Γαλαξίδι και μάλιστα ως κληματαριά την οποία έστειλε στο Ινστιτούτο Οίνου. Αυτά για την ιστορία, στην οποία πρέπει να προσθέσουμε πως στη συνέχεια η Ρωξάνη εφοδίασε τη μισή Ελλάδα με εμβολιοκληματίδες μαλαγουζιάς.

Έχει ενδιαφέρον η ανάγνωση του δελτίου Τύπου που συνόδευε το λανσάρισμα του Μαλαγουζιά Μάτσα το 1998: «Η Μαλαγουζιά, αν και δεν είναι από τις γνωστότερες ελληνικές ποικιλίες αμπέλου, είναι μία από τις πιο ενδιαφέρουσες. Η καταγωγή της προσδιορίζεται στην περιοχή της Ναυπακτίας. Στη δεκαετία του ’60 φυτεύτηκε δοκιμαστικά στη Χαλκιδική και στις αρχές της δεκαετίας του ’90 επεκτάθηκε και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Το χαρακτηριστικό της είναι το έντονο άρωμά της. Πρόκειται για μία ποικιλία παραγωγική που απαιτεί ιδιαίτερη φροντίδα για τη διασφάλιση της ποιότητας του σταφυλιού. Αποτέλεσμα είναι να μην κυκλοφορούν πολλά μονοποικιλιακά κρασιά από Μαλαγουζιά στην αγορά».

Πολύ σωστά! Όμως, 20 χρόνια αργότερα η Ελλάδα έχει γεμίσει πλέον μαλαγουζιές κι ας είναι, πράγματι, μία «δύσκολη» ποικιλία που εύκολα σαπίζει όταν είναι η χρονιά βροχερή. Σήμερα η μαλαγουζιά είναι τόσο γνωστή και τόσο «ευπροσάρμοστη» στις απαιτήσεις της αγοράς (ο νοών νοείτο και για όσους δεν καταλαβαίνουν, δεν είναι όλες οι μαλαγουζιές... μαλαγουζιές), που σε ένα άρθρο μου εδώ, την είχα αποκαλέσει «Porn star του ελληνικού αμπελώνα». Η Σταυρούλα Κουράκου την αποκαλεί «Σταχτοπούτα» στο αφιερωμένο σε εκείνη θαυμάσιο βιβλίο της.* Όπως και νάχει είναι μία δεσποινίδα που δεν σε αφήνει αδιάφορο, παρφουμαρισμένη και εκρηκτική, άλλοτε αγία και άλλοτε αμαρτωλή.

Στα χέρια της Ρωξάνης η μαλαγουζιά εκφράστηκε όπως θα το ήθελε το αμπελοτόπι της στην Κάντζα, αλλά και σαν την ίδια τη Ρωξάνη: με ευθύτητα και ειλικρίνεια, γενναιόδωρα και ζωηρά, με μεγάλη δόση ευγένειας και κομψά. Η εσοδεία του 2017 που κυκλοφορεί αυτή τη στιγμή στην αγορά ενσαρκώνει άψογα, πιστεύω, το στυλ του κτήματος και της δημιουργού του. Όπως ανέφερε ο Κωνσταντίνος Μπουτάρης στην εκδήλωση προς τιμήν της Ρωξάνης Μάτσα, «η Ρωξάνη είναι κάτι το πολύ ιδιαίτερο· είναι μία γυναίκα δημιουργική και ήταν ανέκαθεν η ψυχή του κρασιού Μάτσα. Δεν φοβάται να συγκριθεί με κανέναν γιατί είναι ένας ανώτερος άνθρωπος, ένα πρότυπο, που έδωσε το παράδειγμα σε πολλούς με το κτήμα της. Η Ρωξάνη είναι που κάνει τα κρασιά, εμείς είμαστε απλώς δίπλα της».

Η απάντηση της τιμώμενης στο εγκώμιο αυτό ήταν vintage Ρωξάνη: «Ντρέπομαι φριχτά. Άλλοι βρίσκουν σύζυγο· εγώ δεν βρήκα σύζυγο, βρήκα την εταιρεία Μπουτάρη!».

*«Μαλαγουζιά, Η Σταχτοπούτα των Ελληνικών Κρασοστάφυλων», Σταυρούλα Κουράκου, 2016, Εκδόσεις του Φοίνικα.