Bonsai, τέχνη και φιλοσοφία

06 Απριλίου 2023
Στέλιος Πενταρβάνης
Αν και οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η τέχνη των Bonsai γεννήθηκε στην Ιαπωνία, η αλήθεια είναι ότι ξεκίνησε στην Κίνα και μάλιστα το 700 π.Χ.
  • BONSAI, ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ | Objects of Desire

Οι Κινέζοι λοιπόν, χρησιμοποιώντας ειδικές τεχνικές για την καλλιέργεια των διακοσμητικών νάνων δέντρων, συνήθως σε μικρά δοχεία και κεραμικές ρηχές γλάστρες, δημιούργησαν την τέχνη του «pun-sai» που αρχικά, υπήρξε προνόμιο ενασχόλησης της ελίτ της κοινωνίας στην κινεζική αυτοκρατορία. Τα μικρά δενδρύλλια συλλέγονταν με προσοχή, ώστε να αποκτήσουν την τελική τους μορφή μετά από την ιδιαίτερη διαδικασία διαμόρφωσης τους, ενώ σύντομα, η φήμη τους έφτασε από άκρη σε άκρη σε όλη την Κίνα μια και οι εκπρόσωποι της αριστοκρατίας τα επέλεγαν ως πολυτελή δώρα για ιδιαίτερες περιστάσεις. Διασώζονται γραπτές αναφορές, ότι από τις δυναστείες Γιν και Τζου πριν από σχεδόν 3.000 χρόνια, οι άνθρωποι στην Κίνα καλλιεργούσαν μικρά καλλωπιστικά φυτά για να μιμηθούν το φυσικό τοπίο μέσα στους κήπους, μια τέχνη γνωστή ως πεντζίνγκ (Penjing), με αναφορές στη φιλοσοφία Wuxing που βασίζεται στην αλληλουχία των πέντε φάσεων που είναι η φωτιά, το νερό, το ξύλο, το μέταλλο και η γη.

Κατά την Ιαπωνική περίοδο Kamakura (Kamakura jidai, 1185–1333), μιας στρατιωτικής δικτατορίας που σηματοδοτείται από τη διακυβέρνηση του σογκουνάτο Kamakura και ιδρύθηκε επίσημα το 1192, η Ιαπωνία υιοθέτησε τα περισσότερα πολιτιστικά trademarks της Κίνας, διαμορφώνοντας τα συχνά εκ νέου. Ένα από αυτά και υπήρξε και η τέχνη της καλλιέργειας δέντρων Bonsai. Μεγάλο ρόλο στην τάχιστη εξάπλωση αυτής της τέχνης στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου, έπαιξε η διάδοση του Βουδισμού, επίσης προερχόμενου από την Κίνα, που τα χρησιμοποίησε κατά κάποιο τρόπο ως θρησκευτικά αναμνηστικά και στοιχεία Zen, αλλά και το ότι η Ιαπωνία έχει μόνο το 4% του μεγέθους ηπειρωτικής Κίνας, ενώ πολλές τεχνικές και στυλ, αναπτύχθηκαν με βάση τα κινεζικά πρότυπα.


Στις αρχές του εικοστού αιώνα, η κουλτούρα των Bonsai, άρχισε να εξαπλώνεται σε ολόκληρη τη δύση. Σύμφωνα με τον δάσκαλο του μπονσάι Yuji Yoshimura, η πρώτη φυσική εμφάνιση του μπονσάι στη Δύση ήταν σε μια έκθεση φυτών στο Λονδίνο το 1909. Επτά χρόνια πριν, είχε εκδοθεί το πρώτο ευρωπαϊκό γλωσσικό βιβλίο αφιερωμένο στην πρακτική του μπονσάι. Από το 1940 και μετά, η καλλιέργεια τους, κλιμακώθηκε παγκόσμια σε τέτοιο βαθμό, που συναντάμε σχολές και δασκάλους αυτής της τέχνης σε πολλές χώρες. Το μεγάλο ενδιαφέρον του κόσμου, οδήγησε τους ειδικούς ακόμη και σε μελέτες που αξιολογούν τη σχέση μεταξύ μπονσάι και νου. Πριν από κάποια χρόνια, μια νοτιοαφρικανική, ψυχολογική μελέτη διαπίστωσε ότι η ενασχόληση με την πρακτική των  Bonsai, βοηθάει πολύ στην εξάλειψη του άγχους και της κατάθλιψης. Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτό οφειλόταν στα συναισθήματα ενδυνάμωσης, αρμονίας και σεβασμού για τη φύση και τη διατήρηση αυτών, από τους συμμετέχοντες, αποδεικνύοντας  τη θετική επίδραση των φυτών και της φύσης στον άνθρωπο.


Ένα από τα πιο αγαπημένα δέντρα Bonsai, είναι το ιαπωνικό σφεντάμι, μια και πιστεύεται ότι εκφράζει ένα αιώνιο ιδανικό του φυσικού κόσμου που βρίσκεται σε αρμονία. Όταν μια αποστολή φυτών από την Yokohama Nursery Co. στην Ιαπωνία έφτασε στο λιμάνι του Σαν Φρανσίσκο, ανάμεσά τους υπήρχε και ένα μεγάλο bonsai σφενταμιού με ύψος σχεδόν δύο μέτρα που προοριζόταν για το ιαπωνικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση Παναμά-Ειρηνικού που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί δύο χρόνια αργότερα. Το δέντρο με ηλικία πλέον των εκατό ετών, ήταν ένα υπόδειγμα αυτοκρατορικού στυλ. Όταν τελείωσε η έκθεση, ο σφένδαμος αγοράστηκε από τον Kanetaro Domoto, έναν Ιάπωνα μετανάστη που έφτασε στο Όκλαντ της Καλιφόρνια τη δεκαετία του 1880 και ίδρυσε μαζί με τα αδέρφια του αυτό που σύντομα θα γινόταν το μεγαλύτερο φυτώριο ιαπωνικής ιδιοκτησίας στη χώρα. Η Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, είναι ίσως οι χώρες εκτός Ασίας με τη μεγαλύτερη αγάπη για τα bonsai και την ιαπωνική αισθητική γενικότερα. Αυτός είναι και ο λόγος που πέρα από φυτώρια του είδους και επισκέψιμους Ιαπωνικούς κήπους, προτείνονται πολλά σεμινάρια και λειτουργούν σχολές που διδάσκουν αυτή την αρχαία τεχνική.

Στην Αθήνα υπάρχουν ανθοπωλεία που διαθέτουν κάποια Bonsai και ακόμα συχνότερα ψευτο-μπονσάι. Μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι το Aenaon Bonsai με εξαιρετικές προτάσεις για αγορά, δενδρύλλια prebonsai για όσους θέλουν να δημιουργήσουν το δικό τους καθώς και υλικά και συμβουλές για όσους ενδιαφέρονται να ασχοληθούν με το θέμα.

Σχόλια Χρηστών

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να συμμετάσχετε στη συζήτηση