Κριτική εστιατορίων: αυστηρότητα, χιούμορ και λαϊκισμός

Διαβάστε πρώτα εδώ το πολύ ενδιαφέρον άρθρο-ρεπορτάζ του Ντίνου Στεργίδη για την κριτική του Jay Rayner, του Guardian, στο Le Cinq και μετά συνεχίζετε εδώ για κάποιες συμπληρωματικές σκέψεις και σχόλια.

Πολλοί έχουν σε μεγάλη εκτίμηση τη βρετανική σχολή κριτικής εστιατορίων, ανάμεσά τους και εγώ. Και γιατί όχι άλλωστε; Οι Βρετανοί έχουν χιούμορ και δεν διστάζουν να εκφράσουν αιχμηρή άποψη. Και σε μια κοινωνία με ανεπτυγμένη την αίσθηση της σάτιρας, αλλά και συνηθισμένη σε άρθρα ουσίας και άποψης, οι κριτικές αυτές χαίρουν της εκτίμησης του κοινού και της αποδοχής της αγοράς. Δύσκολα μπορεί να διαβάσει κανείς, σε άλλες χώρες τόσο σκληρές κριτικές για εστιατόρια ή και τόσο διασκεδαστικές. Και βέβαια σπανίζουν στην Ελλάδα όπου μια τυπική, βρετανική κριτική θα μπορούσε να διασκεδάσει κάποιους αλλά κατά πάσα πιθανότητα θα θεωρείτο και λιβελλογράφημα.

ο λαϊκισμός είναι ο μεγάλος κίνδυνος, είναι πολύ εύκολο να παρασυρθεί κανείς από την ευκολία του να «χαϊδέψει» αυτιά

Εμείς, στο FNL, είμαστε υπέρ της αιχμηρής άποψης και της κριτικής γραφής γι’ αυτό άλλωστε και έχουμε επιλέξει να μην δεχόμαστε διαφημίσεις από εστιατόρια και μπαρ. Ωστόσο, δύσκολα θα φανταζόμουν ένα τέτοιο κείμενο να δημοσιευτεί στο FNL. Έχω κάνει και εγώ σκληρές ακόμη και ειρωνικές κριτικές στις σελίδες αυτές, επρόκειτο όμως για πολυσυζητημένα εστιατόρια πραγματικά πολύ χαμηλού επιπέδου (κατά την άποψή μου, φυσικά), όπου η αιχμηρή γραφή ερχόταν ως απάντηση ή ως συνέχεια αν θέλετε, όχι μόνο της προσφερόμενης ποιότητας αλλά και του μιντιακού «θορύβου» που συχνά τα συνόδευε. Είναι βέβαιο πως όταν αποφασίζει κανείς να γράψει ένα τόσο σκληρό κείμενο πρέπει να είναι εξαιρετικά σίγουρος για την άποψή του και ασφαλώς πρέπει να είναι απαλλαγμένος από κάθε προσωπική εμπάθεια, προκατάληψη ή ροπή προς το λαϊκισμό.

Ο λαϊκισμός είναι ο μεγάλος κίνδυνος. Είναι πολύ εύκολο να παρασυρθεί κανείς από την ευκολία του να «χαϊδέψει» αυτιά. Είναι πολύ εύκολο να απαξιώσεις την υψηλή γαστρονομία, να κατακεραυνώσεις τις υψηλές τιμές, να ακυρώσεις προσπάθειες που απευθύνονται σε ένα περιορισμένο κοινό (περιορισμένο κυρίως λόγω παιδείας και όχι χρημάτων). Θεωρώ, όμως, πως η δουλειά του κριτικού, η υποχρέωσή του αν προτιμάτε, είναι να εκφράσει μια όσο το δυνατόν πιο αντικειμενική άποψη και να επικοινωνήσει, να εξηγήσει αν χρειάζεται τη φιλοσοφία ενός σεφ, μιας μαγειρικής σχολής, μιας γαστρονομικής προσέγγισης. Να δώσει στους αναγνώστες του να καταλάβουν αν ένα εστιατόριο τους αφορά ή όχι, ίσως ακόμη και να βοηθήσει το σεφ να δει με μία άλλη ματιά την κουζίνα του. Να δημιουργήσει προβληματισμό, να δώσει πληροφορία, να συμβάλλει στην διαμόρφωση γαστρονομικής παιδείας. Και, βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως μια κριτική είναι και αυτή ένα «προϊόν» που επίσης υπόκειται στην κρίση του κοινού όπως και των κρινόμενων. Το πρόβλημα δημιουργείται όταν αυτή γράφεται με στόχο να γοητεύσει αποκλειστικά το ένα ή το άλλο κοινό.

Ο Jay Rayner είναι ένας αξιόλογος και σκληρός κριτικός, με βιτριολικό χιούμορ. Στην συγκεκριμένη περίπτωση όμως έχει πέσει θύμα του λαϊκισμού. Γράφοντας σε μια «αριστερή» εφημερίδα και σε μια χώρα που εμφορείται από το πνεύμα του Brexit και που παραδοσιακά έχει μια κόντρα με κάθε τι γαλλικό, ήταν εύκολο να γράψει ένα τέτοιο κομμάτι.

Αυτό το κείμενο δεν ήταν κριτική εστιατορίου. Ήταν μια ειρωνεία για τη γαλλική σχολή του «grand restaurant» και κυρίως ένας «ταξικός σχολιασμός» όπως διάβασα σε κάποιο σχόλιο στο Facebook. Τι πιο ηδονικό αλήθεια για το κοινό του από το να διαβάσει ένα καλογραμμένο, ομολογουμένως, κείμενο όπου απαξιώνεται αριστοτεχνικά ένα εστιατόριο των €300-400 / άτομο και η γαστρονομική σχολή που αυτό εκπροσωπεί  ή όπου χλευάζονται τεχνικές τη σκοπιμότητα των οποίων πολλοί δεν κατανοούν ή πρακτικές που θεωρούν ξεπερασμένες;

Η πλήρης σιωπή του Le Cinq, που ακολούθησε τη δημοσίευση του άρθρου, ήταν μάλλον και η πιο ενδεδειγμένη απάντηση σε αυτό.