Αλλά εκεί που το Halloween μετατράπηκε σε καραμέλες σε σχήμα φαντασμάτων και ταινίες τρόμου, άλλοι πολιτισμοί κράτησαν αυτή τη σχέση με τον θάνατο πιο ιερή.
Από το Μεξικό μέχρι την Ιαπωνία και από την Ελλάδα μέχρι την Ινδία, οι άνθρωποι στρώνουν τραπέζια για εκείνους που δεν κάθονται πια σ’ αυτά. Σε αυτές τις περιπτώσεις το φαγητό γίνεται συμβολισμός, σύνδεσμος και πολλές φορές αντικείμενο τρόμου. Προφανώς όχι του κινηματογραφικού αλλά του υπόγειου φόβου που αναδύεται όταν ετοιμάζεις φαγητό για ανθρώπους που δεν βρίσκονται πια στη ζωή.
Η ιδέα του «τραπεζιού των νεκρών» είναι πανάρχαια. Στην πραγματικότητα, όλες οι γιορτές του φθινοπώρου, από το Halloween και το Dia de los Muertos μέχρι τα μνημόσυνα των Βαλκανίων, περιστρέφονται γύρω από τον κοινό σκοπό: να μαγειρέψουμε κάτι για να κρατήσουμε τη μνήμη ζωντανή.
Το Dia de los Muertos στο Μεξικό, δεν είναι απλά μια μέρα πένθους αλλά μια γιορτή για να συμφιλιωθείς με τον θάνατο. Οι οικογένειες στήνουν βωμούς στα σπίτια ή στους τάφους με φωτογραφίες, πορτοκάλια, κεριά, ρούμι και φαγητό. Το πιο χαρακτηριστικό είναι το Pan de Muerto, ένα γλυκό ψωμί αρωματισμένο με άνηθο ή πορτοκάλι διακοσμημένο με κομμάτια ζύμης σε σχήμα οστών. Επίσης, τα γεμιστά καλαμποκόφυλλα όπου το τα φύλλα συμβολίζουν το φέρετρο και η γέμιση την ψυχή (tamales), τα ζαχαρωτά σε σχήμα κρανίου (cavaleras de azucar) και το mole negro, μια σάλτσα με κακάο, πιπεριές και ακόμα τριάντα υλικά είναι τα πιο γνωστά εδέσματα που προσφέρονται στη μνήμη των νεκρών. Σε αυτή τη γιορτή η μουσική που συνοδεύει δεν είναι σκοτεινή αλλά χαρούμενη. Mariachi, rancheras και φωνές που γελούν μέσα στο σκοτάδι, δημιουργούν μια συνύπαρξη χαράς και θανάτου που από μόνη της αποτελεί ένα άκρως ενδιαφέρον πολιτισμικό στοιχείο.
Στην Ιαπωνία, το Obon είναι ακριβώς το αντίθετο του Halloween. Αντί για κολοκύθες και μεταμφιέσεις υπάρχουν φαναράκια που ταξιδεύουν στο νερό για να καθοδηγήσουν τις ψυχές των προγόνων πίσω στο φως. Στα σπίτια, οι οικογένειες τοποθετούν προσφορές φαγητού όπως ρύζι, γλυκά φασόλια και φρούτα πάνω σε οικογενειακούς βωμούς. Το πιο διαδεδομένο γλυκό είναι το ohagi που αποτελείται από κολλώδες ρύζι τυλιγμένο σε μια γλυκιά πάστα από κόκκινα φασόλια.
Στην Ινδία, η περίοδος Pitru Paksha είναι αφιερωμένη στους προγόνους. Στα σπίτια ετοιμάζονται οι Pinda, μικρές μπάλες ρυζιού με σουσάμι και μέλι που προσφέρονται στους νεκρούς για να εξασφαλίσουν την ηρεμία τους.
Στις Φιλιππίνες, υπάρχει το Atang, μια διαδικασία προσφοράς φαγητού προς τους νεκρούς που γίνεται στα πλαίσιο των γιορτών Undas. Σε αυτή την περίοδο οι οικογένειες ετοιμάζουν cake με εκχύλισμα κόκκινου ρυζιού και γάλα καρύδας ενώ χρησιμοποιούν ωμό ρύζι για να δημιουργήσουν σχήματα που παραπέμπουν σε σταυρό και τα οποία τοποθετούνται μπροστά στη φωτογραφία του εκλιπόντος.
Αν όλα τα παραπάνω φαίνονται μακρινά ας σκεφτούμε τα δικά μας κόλλυβα. Βρασμένο σιτάρι με ρόδι, κανέλα και σταφίδες. Ένα πιάτο που κουβαλάει εκατοντάδες χρόνια ιστορίας. Ο κόκκος του σταριού που θάβεται και ξαναγεννιέται είναι ίσως ο πιο παλιός συμβολισμός της ανάστασης.
Το ελληνικό μνημόσυνο δεν είναι τόσο μακάβριο, και αν κοιτάξεις τα κόλλυβα γαστρονομικά, έχουν όλες τις παραμέτρους για ένα μπουν σε ένα μενού που συνδέει την παράδοση με τη σύγχρονη γαστρονομία, κάτι που φάνηκε όταν προσφέρθηκαν στον Φεράν Αντριά στο Premiere του Athenaeum InterContinental ως μέρος του brunch όταν υπεύθυνος στην κουζίνα ήταν ο Μιχάλης Νουρλόγλου.
Όλες αυτές οι γιορτές μοιράζονται τον τρόπο που ο κάθε πολιτισμός αντιστέκεται στον φόβο. Στον φόβο ότι κάποια μέρα κανείς δεν θα μαγειρέψει για μας. Γι’ αυτό και τα «τραπέζια των ψυχών» δεν είναι τόσο για εκείνες, όσο για μας τους ζωντανούς που έχουμε ανάγκη να θυμόμαστε όλους αυτούς που έφυγαν ακόμα και αν αυτό γίνεται με ένα πιάτο φαγητό.
Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να συμμετάσχετε στη συζήτηση