-Πρώτα απ’ όλα σε ευχαριστώ που ανταποκρίθηκες τόσο γρήγορα στην πρόσκληση για μια συνέντευξη, δεδομένου του γεμάτου προγράμματός σου. Έτσι άμεση είσαι πάντα;
Ναι, όταν αναλαμβάνω κάτι είναι μπαμ και κάτω, τελείωσε. Έτσι απλά!
-Ωραία, πάμε λοιπόν. Είσαι από τις αγαπημένες συγγραφείς των γυναικών. Όμως ποια είναι η αγαπημένη σου ηρωίδα από τα μυθιστορήματά σου;
Οι μάνες αγαπούν όλα τα παιδιά τους. Πολλές φορές, όμως, με κάποιο από αυτά ταιριάζουν ίσως περισσότερο ή τους θυμίζει στοιχεία από τον εαυτό τους και γι’ αυτό τους έχουν ιδιαίτερη αδυναμία. Εγώ ξεχωρίζω τη Lacryma Christi από το ομώνυμο μυθιστόρημά μου. Είναι μια ηρωίδα με μεγάλη δύναμη χαρακτήρα, η οποία κατάφερε να «πετάξει» στο τέλος λανθασμένα πρότυπα και πεποιθήσεις της τάξης της και της γενιάς της και να βρει τον εαυτό της.
-Εσύ έχεις καταφέρει να απορρίψεις αυτά τα «φορτία»;
Προσπαθώ, ναι, πολύ και για πολλά τα έχω καταφέρει. Όμως δεν θα ήθελα να τα εκθέσω, είναι ένα task ζωής. Άλλωστε τα λανθασμένα πράγματα ξεπετάγονται συνεχώς στη ζωή μας, όπως συνέβη στην Ξυπόλητη των Αθηνών, γι’ αυτό και την αφιερώνω σε όσους καταφέρνουν να κάνουν αλλαγές. Όμως όλες οι αλλαγές είναι δύσκολες ακόμα κι αν είναι για το καλό μας, γιατί συνηθίζουμε σε αυτό το λάθος, συνηθίζουμε στο άσχημο, γι’ αυτό φοβόμαστε το καινούριο. Η αλλαγή είναι χρονοβόρα και γίνεται σε στάδια. Σε κάποιο μπορεί να κολλήσουμε ώσπου κάτι να μας δώσει μια σπρωξιά. Προσωπικά έχω δυσκολία στις αλλαγές: από το να αλλάξω τα ρούχα του φλαμένκο μέχρι τη θέση του καναπέ! Έχω resistance to change, όπως λέει ο άνδρας μου. Για μένα μια μεγάλη αλλαγή ήταν η Ιταλία, όμως την έκανα. Όμως θέλω να πω ότι τελικά όλες οι αλλαγές βγαίνουν πάντα σε καλό, γιατί είναι κάτι που το ζητάει η ψυχή μας.
-Έχεις μια σκέψη με την οποία ξεκινάς τη μέρα σου;
Είμαι πρωινός τύπος γενικά. Αν κάτι σκέφτομαι σταθερά είναι ότι «σήμερα θα κάνω τη μέρα μου να αξίζει». Όχι τόσο ως προς τις εμπειρίες όσο ως προς το συναίσθημα, ότι δηλαδή έκανα κάτι που το γλέντησα, που μου δίνει αέρα στα πανιά μου! Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη έχω φλαμένκο, οπότε προσβλέπω σε αυτό. Αν ας πούμε μου συμβεί κάτι δύσκολο ή αν τύχει και δω κατά λάθος τηλεόραση, που την έχω βγάλει από την καθημερινότητά μου, πάω στο φλαμένκο.
-Θα πίστευες δηλαδή κι εσύ σε ένα θεό που ξέρει να χορεύει…
(Γέλια) ο χορός είδα ότι με βοηθάει να κάνω reframe στη ζωή μου, να τη δω με διαφορετική ματιά. Όταν αρχίζει ο Γιώργος με την κιθάρα του τις πενιές, βλέπω τη ζωή σαν φλαμένκο, με πάθος, γιατί στο χορό αυτό κάνεις εσύ με τα πόδια σου το χτύπημα. Δεν σε χτυπάνε!
-Η χήρα του Πειραιά έχει καθόλου αυτοβιογραφικά στοιχεία μιας και κατάγεσαι από εκεί;
Ασφαλώς και έχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία το μυθιστόρημα. Γεννήθηκα στην Αθήνα και μεγάλωσα στον Πειραιά. Η οικογένεια του πατέρα μου ήρθε από την Αμβέρσα του Βελγίου το 1913 και εγκαταστάθηκε στο Πασαλιμάνι, στο πέτρινο σπίτι που περιγράφω μέσα στο μυθιστόρημα. Όλος ο μικρόκοσμος, όλοι οι δευτερεύοντες χαρακτήρες με τις προσωπικές τους ιστορίες είναι αληθινοί. Άλλωστε πιστεύω ότι είναι θράσος να γράψει κάποιος για την απώλεια, που διαπραγματεύεται αυτό το μυθιστόρημα, αν δεν την έχει βιώσει.
-Μπορούσες να φανταστείς τον εαυτό σου συγγραφέα; Πότε έκανες τη στροφή;
Από μικρή ήθελα να γίνω συγγραφέας. Λένε, όμως, οι ειδικοί πως για να γράψεις πρέπει πρώτα να γνωρίζεις καλά τον εαυτό σου. Εκείνη την εποχή αυτό που γνώριζα εγώ για τη ζωή δεν ξεπερνούσε μισή σελίδα τετραδίου. Η προσπάθεια ήταν ανέλπιδη. Δεν παραιτήθηκα, όμως, από το όνειρό μου. Ήμουν σίγουρη πως θα ερχόταν κάποτε η στιγμή να το πραγματοποιήσω. Και έτσι ακριβώς έγινε όταν μπήκα στη μέση ηλικία. Αυτό που ονομάζουμε «κρίση της μέσης ηλικίας» δεν είναι τίποτε άλλο από λαχτάρα να κάνουμε επιτέλους τα όνειρά μας πραγματικότητα. Όταν έφυγα για την Ιταλία, είχα δύο επιλογές: να κάθομαι και να κλαίω που έφυγα από την πατρίδα μου και θα αργούσα να γυρίσω (πράγματα που σε στέλνουν στον ψυχίατρο!) ή να πραγματοποιήσω το όνειρό μου. Με άλλα λόγια η αλλαγή αυτή ήρθε για ένα λόγο. Στην Ιταλία έγινε η αποκάλυψη, εκεί όπου έμεινα με άδεια χέρια και είπα ότι πρέπει να κάνω κάτι. Και άγγιξα το όνειρό μου!
-Στα μυθιστορήματά σου υπάρχει ένα νήμα ανεκπλήρωτου που κυνηγάει τις ηρωίδες. Σκέφτομαι μήπως είμαστε δέσμιοι των συμβιβασμών μας ή μπορούμε να βάλουμε μια τελεία και να τους ξεπεράσουμε;
Δεν πιστεύω πως είμαστε δέσμιοι των συμβιβασμών μας. Μπορούμε να τους ξεπεράσουμε, με απόλυτη επίγνωση του ποιοι είμαστε και ποιοι θέλουμε να γίνουμε, όμως. Ασφαλώς θα χρειαστεί κάτι ν’ αλλάξουμε και, όπως είπαμε, η αλλαγή, οποιαδήποτε αλλαγή, είναι δύσκολη και θέλει γενναιότητα. Άλλωστε όλη η ζωή μας είναι επιλογές και συνέπειες από αυτές!
-Τι σου λείπει από την Ελλάδα όταν είσαι στην Ιταλία και τι όταν είσαι στην Ελλάδα από την Ιταλία;
Όταν βρίσκομαι στην Ιταλία μου λείπει η γλώσσα μου, μου λείπουν οι φίλες μου. Εκείνοι οι καφέδες που συνοδεύουν τις κουβέντες μας όταν καταθέτουμε τους προσωρινούς μας καημούς. Όταν βρίσκομαι στην Ελλάδα μου λείπουν οι περιεκτικές και προπαντός λιγόλεπτες ειδήσεις της ιταλικής τηλεόρασης, δίχως τα «παράθυρα», τις φλυαρίες και τις υπερβολές της ελληνικής.
-Πότε αισθάνθηκες να δικαιώνεσαι για την απόφασή σου να γίνεις συγγραφέας;
Νιώθω να δικαιώνομαι κάθε φορά που το εκάστοτε καινούριο μου μυθιστόρημα έχει επιτυχία και φτάνει στις καρδιές των αναγνωστών. Και, βέβαια, όταν εισπράττω την αγάπη του κόσμου, όταν μου λένε «ευχαριστούμε πολύ». Αυτό δεν μου το πληρώνει κανείς! Λίγες μέρες πριν ήμουν στην Αθήνα ψάχνοντας για καμβάδες. Να σου πω ότι πριν αρχίσω ένα βιβλίο, όταν είμαι στη φάση της σύλληψης, κεντάω, καθώς θέλω να συγκεντρωθώ. Στο Εργόχειρο λοιπόν με αναγνώρισαν. Μετά πήγα στο Mac για να πάρω ένα βερνίκι νυχιών και εκεί η κοπέλα στο ταμείο βλέποντας το όνομά μου στην κάρτα, με αναγνώρισε και μου είπε «Σας ευχαριστούμε για τα συναισθήματα που μας δίνετε!»
-Εμείς εδώ είμαστε μια ιστοσελίδα-παρέα που αγαπάει την καλή ζωή. Για σένα τι σημαίνει καλή ζωή;
Σημαίνει κυρίως υγεία. Ποιότητα στις επιλογές, από φαγητό μέχρι θεάματα. Σημαίνει κατάκτηση κάτι δύσκολου και αξιόλογου και να έχω τη χαρά που τα κατάφερα. Σημαίνει ευκαιρίες και προκλήσεις για ν’ αναπτυχθώ ως άνθρωπος.
-Στα μυθιστορήματά σου περιπλανιέσαι στο θέμα της γεύσης, ας πούμε το LacrymaChristi, από το όνομα του ομώνυμου κρασιού της Σαρδηνίας. Σου αρέσει να ασχολείσαι με τη μαγειρική;
Μου αρέσει το καλό φαγητό. Όχι η ποσότητα, αλλά η ποιότητα. Στη Χήρα του Πειραιά διαπραγματεύομαι το θάνατο. Έτσι οι μαγείρισσες έφτιαχναν συνέχεια κόλλυβα, ώσπου βαρέθηκαν και άρχισαν τις παραλλαγές, όπως τον ασουρμέ, που τον έκανε και η γιαγιά μου. Στο βιβλίο δίνω τη συνταγή μέσω της μαγείρισσας. Αλλά και στo LacrimaChristi κάνω έναν παραλληλισμό του κρασιού σε σχέση με την ηρωίδα. Γενικά πιστεύω πως «η κουζίνα» είναι πολιτισμός πάνω απ’ όλα. Όχι, όμως, όπως έχει καταντήσει στις μέρες μας στα διάφορα reality προγράμματα της τηλεόρασης. Εγώ μαγειρεύω από μικρή. Όταν βρίσκομαι στην Ιταλία (συνήθως τέσσερις μήνες το χρόνο) μαγειρεύω ελληνικά φαγητά για φίλους και συγγενείς εκεί. Λατρεύουν την ελληνική κουζίνα και περιμένουν με λαχτάρα τις βραδιές ελληνοϊταλικής φιλίας στον κήπο μας! Όταν, όμως, βρίσκομαι σε περίοδο συγγραφής, το μαγείρεμα αναλαμβάνει ο σύζυγός μου με εξαιρετικά αποτελέσματα.
-Από τις πέντε αισθήσεις με ποια συνδέεσαι περισσότερο;
Με την όραση. Ήμουν οπτικός τύπος από μικρή άλλωστε. Αν και δεν μπορώ να σκεφτώ ότι δεν θα έχω κάποια από τις πέντε αισθήσεις.
-Έχεις σκεφτεί ποτέ να βάλεις για ήρωα στα βιβλία σου έναν άνδρα;
Δεν είναι αλήθεια πως οι συγγραφείς φτιάχνουν τους ήρωές τους. Το αντίθετο! Οι ήρωες έρχονται από μόνοι τους, με τους χρόνους και τους τρόπους που διαλέγουν εκείνοι και περιφέρονται στο κέντρο της εκάστοτε ιστορίας παράξενοι και ιδιότροποι, προπαντός απειθάρχητοι! Σε ένα συγγραφέα δεν μένει άλλο παρά να προσπαθήσει να τους ακολουθήσει και να τους ικανοποιήσει δίνοντάς τους φωνή. Μέχρι τώρα κανένας ήρωας-άνδρας δεν έχει απαιτήσει να του δώσω φωνή! Ας πούμε, στις Επικίνδυνες λέξεις προσπάθησα επτά φορές να αλλάξω το τέλος. Επειδή δεν γράφω για τον εαυτό μου –το αντίθετο είναι ψευτιές, όποιος γράφει για τον εαυτό του, ας κρατήσει τα χειρόγραφα στο συρτάρι του- αλλά για τους αναγνώστες, κοπανιόμουν να το αλλάξω. Όμως το άφησα όπως το ήθελαν οι ήρωές μου.
-Από πού εμπνέεσαι;
Μα, από τη ζωή γενικώς. Από τις εμπειρίες μου. Από τις ιστορίες των αναγνωστών μου, πολλές φορές, οι οποίοι μου γράφουν για να μου τις χαρίσουν.
-Όταν γράφεις παρατάς τα πάντα και χάνεσαι, είναι δηλαδή αυτό που λένε ότι το γράψιμο είναι ασκητική;
Ακριβώς αυτό. Τουλάχιστον έτσι βιώνω εγώ το γράψιμο. Το γράψιμο είναι σιωπή και επιστροφή στη «σκοτεινή ύλη» της ψυχής μας. Την περίοδο που γράφω μυθιστόρημα κλείνομαι στο σπίτι, κατεβάζω τηλέφωνα, χάνομαι από φίλους και γνωστούς, κρατώ τα απολύτως απαραίτητα καθημερινά και ζω αποκλειστικά με τους ήρωές μου. Δεν θα μπορούσα δηλαδή να κάνω αυτό που εσείς, οι δημοσιογράφοι, δηλαδή βγαίνετε έξω, γυρίζετε και γράφετε!
-Η σημερινή γυναίκα κατά τη γνώμη σου σε τι θέση βρίσκεται; Είναι ανεξάρτητη ή με ένα τρόπο δέσμια της ανεξαρτησίας της - όσο αντιφατικό κι αν φαντάζει αυτό;
Οι γυναίκες της Δύσης έχουμε κατακτήσει πολλά από αυτά που μόλις εξήντα χρόνια πριν φαίνονταν αδιανόητα. Για τις γυναίκες της Ανατολής, δυστυχώς στις περισσότερες χώρες με ελάχιστες εξαιρέσεις -έρχεται στο μυαλό μου η Τυνησία- υπάρχει σκοταδισμός και καλούνται οι ίδιες να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους, γιατί αυτά δεν χαρίζονται σε κανένα. Επιτυγχάνονται με αγώνες και θυσίες. Είναι ουτοπία να νομίζουμε πως ο Δυτικός πολιτισμός (με τους εκπροσώπους του!) μπορεί να τους «διδάξει» σε χρόνο ρεκόρ αυτά που εμείς οι ίδιες κατακτήσαμε με αγώνες και αίμα σε ολόκληρους αιώνες. Και, βέβαια, όπως πολύ σωστά επισημαίνεις στην ερώτησή σου, πιστεύω πως η γυναίκα σήμερα σε πολλές περιπτώσεις έχει περάσει στην απέναντι όχθη και είναι δέσμια της ανεξαρτησίας της, γιατί αδυνατεί να τη διαχειριστεί ακόμα όπως θα έπρεπε. Για παράδειγμα, τα διαζύγια και οι χωρισμοί. Η δική μου γενιά πάλευε για το γάμο. Τώρα, για ψύλλου πήδημα χωρίζεις. Δεν παλεύουμε λοιπόν για αυτά που έχουμε κατακτήσει.
-Πώς βιώνεις την ελληνική κρίση; Έχεις μια εικόνα για την επόμενη μέρα;
Με έχει κάνει κομμάτια! Έφτασα στα όρια της κατάθλιψης. Στην Ιταλία έπιανα το 2011 τη δορυφορική ΝΕΤ, μετά έβαζα και κάποιο Ιταλικό κανάλι που παρουσίαζε την Ελλάδα και αρρώσταινα. Αλλά και στην Ελλάδα μου συνέβη το ίδιο, ώσπου έκλεισα τελείως την τηλεόραση. Πάντως πίστευα στην αρχή πως η κρίση θα ήταν περαστική ή θα κρατούσε λιγότερο απ’ όσο φοβάμαι σήμερα. Έτσι δεν έχω καμιά εικόνα για την επόμενη μέρα. Η πείρα με έχει διδάξει, όμως, πως σε κάθε τι κακό υπάρχει πάντα μια δόση καλού και πως κάθε κρίση μακροπρόθεσμα είναι για καλό μας. Σ’ αυτή την αρχή λοιπόν ελπίζω κι εγώ σήμερα και παίρνω δύναμη να κάνω τις δικές μου αλλαγές, αρχίζοντας πρώτα από τον εαυτό μου. Ίσως είναι μια καλή ευκαιρία να ξεκαθαρίσουν τα «σκουπίδια» της πατρίδας μας και, βέβαια, η αλλαγή πρέπει ν’ αρχίσει από τον καθένα μας. Με άλλα λόγια, μπορεί ο ένας να αλλάξει τον κόσμο; Αν αλλάξει τον εαυτό του, ναι. Αρχίζοντας από την οικογένεια, τους φίλους, κάθε σχέση του. Αν αλλάξει το 100% του εαυτού του, θα αλλάξει το 50% των σχέσεών του. Τι θα γινόταν αν όλοι οι Έλληνες κατέβαιναν στο Σύνταγμα και κάθονταν σιωπηλοί για ώρες, να μην έφευγε κανείς; Αυτή η σιωπή θα είχε μεγαλύτερο λόγο από οποιοδήποτε σύνθημα.
-Τι προτιμάς, το τετράγωνο ή τον κύκλο;
Τον κύκλο, αλλά όχι πάντα, θέλω και μερικά τετράγωνα στη ζωή μου.
-Άρα πιστεύεις ότι η ζωή μας κύκλους κάνει;
Σίγουρα, 100%, όλα επαναλαμβάνονται.
-Αυτό συμβαίνει και όταν γράφεις;
Ναι (γέλια). Όταν γράφω, είναι χειρόγραφα. Αφού γράψω τις πέντε πρώτες σελίδες, τις περνάω στο κομπιούτερ και έτσι συνεχίζω. Με συγκεκριμένο στυλό: κίτρινο, με τη μύτη προς τα έξω και μπλε καπάκι. Παίρνω χρώματα –κόκκινο, πράσινο, μπλε- για διαφορετικά συναισθήματα και ήρωες μέχρι να τους βάλω στο κομπιούτερ. Επίσης χρησιμοποιώ τα σημειωματάρια Moleskin. Μάλιστα τα χειρόγραφα τα επεξεργάζεται η φίλη μου, η Ελένη Χρυσικού και τα κάνει έργα τέχνης, έχει κάνει πίνακα με αυτά!
-Σε ευχαριστώ. Θα τα πούμε ξανά στον Ιανό!
Η παρουσίαση του νέου βιβλίου της Φιλομήλας Λαπατά Η χήρα του Πειραιά θα γίνει στις 23 Νοεμβρίου στον Ιανό, Σταδίου 24, στις έξι το απόγευμα.
Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να συμμετάσχετε στη συζήτηση