Τίτα Σταύρου: Συνειδητό-Τυχαίο-Κενό

Το έργο σας εμφανίζεται να είναι απαλλαγμένο από οποιαδήποτε δέσμευση με τη μορφή, σε μια δεύτερη ανάγνωση όμως μπορεί να ανακαλύψουμε ανθρώπινες φιγούρες, σχήματα που θυμίζουν δέντρα και φυτά. Θα μας πείτε δυο λόγια σχετικά με αυτό;

Το αφηρημένο είναι για μένα μια γλώσσα ουσιώδης, που μπορεί να μεταβάλλεται και να εμπλουτίζεται απεριόριστα. Έτσι  επικοινωνεί την κατανόηση μου, για την σχέση που υπάρχει, μεταξύ της φύσης και της τέχνης. Όπως λοιπόν παρατηρώντας γύρω μας, αντιλαμβανόμαστε, δημιουργώντας με την οπτική μας, φιγούρες, σχήματα οικεία, μέσα στο άγνωστο που μας περιβάλλει, έτσι μπορεί να συμβαίνει και στο ζωγραφικό μου πίνακα, δηλαδή ο καθένας να διακρίνει το δικό του σχήμα. Αυτό άλλοτε είναι φτιαγμένο από μένα σαν ένα είδος μυστικού κώδικα μιας ιστορίας και άλλοτε τυχαίο. Η έμπνευσή του οφείλεται στην παρατήρησή μου της αρχέγονης δημιουργίας μορφών στη φύση.

Ποιοι είναι οι καλλιτέχνες και τα κινήματα που σας έχουν επηρεάσει;

Ξέρω ότι κάθε καλλιτέχνης που συναντούσα από τα νεανικά μου χρόνια ήταν ένα είδος επιρροής για μένα.  Κατ` αρχήν με το έργο του δασκάλου μου Παύλου Βλάχου (1921-2002). Μετά η πρώτη μου επαφή με την ουσία της μοντέρνας τέχνης με τα έργα του Rouault, στην έκθεση στο Hilton του 1973. Ο ρομαντισμός στα χρώματα και στο σχέδιο των Άγγλων εικονογράφων αρχές 20^ου αιών. όπως E. Dulac, A. Rackham κλπ. Με δυσκολία αλλά και με απίστευτη ευτυχία ανακαλύπτω μέσα από ξένα έντυπα και βιβλία (υπήρξα για λίγο υπάλληλος στον Kaufmann), από το 1975 τον Rembrant, τους Συμβολιστές, τον Turner,  Klinger, Bonnard και Vuillard, P.Klee, H.Bellmer, Munk, Giakometti, την  Arte Povera, τον Balthus κλπ. Τα δύο χρόνια που έζησα στο τότε Δυτ. Βερολίνο, στα μουσεία του, στις γκαλερί του και στο ρεύμα της πόλης, παίρνω την επιβεβαίωση της καλλιτεχνικής ελευθερίας.  Μετά στην Ελλάδα, στο περιοδικό “Ζυγός” γνωρίζω τον Μπουζιάνη και τον Γ. Σπυρόπουλο. Έπειτα πάλι μέσα από το βιβλίο, επιτέλους έρχομαι σε επαφή με τους λυρικούς αφηρημένους ζωγράφους της Γαλλίας των ετών 1945-56. Μαζί και οι Κινέζοι που έχουν έρθει εκεί και δίνουν τα δικά τους στοιχεία στην αφηρημένη δυτική ζωγραφική. Έτσι λίγο ανάποδα, φτάνω στην κινέζικη και γιαπωνέζικη ζωγραφική του  ζεν. Ο συνδυασμός αυτών μου αποκαλύπτει την προσωπική μου γλώσσα. 

Ζωγραφίζετε μόνο από συναισθηματική φόρτιση η ακολουθείτε μέσα στην ημέρα ένα πρόγραμμα εργασίας;

Έτυχε αρκετές φορές όλες αυτές τις δεκαετίες που δημιουργώ να θέλω να γειώσω την συναισθηματική μου φόρτιση ζωγραφίζοντας. Πέρασα από διάφορα στάδια διαδικασίας δημιουργίας που πολλές φορές καθοριζόντουσαν και από το πόσο δούλευα και σε άλλες εργασίες. Τώρα καθημερινά μπαίνω στο εργαστήρι μου χωρίς να σημαίνει ότι ξεκινάω αμέσως να ζωγραφίζω ή να συνεχίζω εκείνο που άφησα στην μέση. Μπορεί να κάνω επιδιορθώσεις αντικειμένων, κάτι που λατρεύω, να διαβάζω κείμενα τέχνης ή να ακούω κάποιο μουσικό κομμάτι. Με αυτό τον τρόπο εισέρχομαι στον εσωτερικό μου  χώρο τέχνης.  Όπως είναι επόμενο η διαδικασία αυτή αργά ή γρήγορα θα καταλήξει σε ζωγραφική πράξη. Φυσικά άλλες φορές απλώς ξεκινώ και ζωγραφίζω, γιατί κάτι έχω δει, σκεφτεί και η έμπνευση είναι εκεί.

Επιστρέφετε μετά από καιρό σε κάποιο έργο σας για αλλάξετε κάτι;

Υπάρχουν περιπτώσεις έργων που ολοκληρώνονται γιατί είμαι σίγουρη ότι τίποτε άλλο δεν μπορεί να  προστεθεί ή να αφαιρεθεί.  Υπάρχουν και περιπτώσεις έργων που “παιδεύω” αρκετό καιρό, δεν ικανοποιούμαι από το αποτέλεσμα και μπορεί να το παρατήσω και μετά από καιρό να το συνεχίσω ή με τον ίδιο τρόπο ή αλλάζοντας το εξ` ολοκλήρου. Άλλωστε για μένα η ιδέα του παλίμψηστου είναι μια μεγάλη πρόκληση.

Τι είναι για εσάς εφήμερο και τι ουσιώδες;  Θα μπορούσαν να συνυπάρξουν αυτές οι έννοιες;

Βεβαίως. Η Πολωνέζα γλύπτρια M. Abakanowicz το `80, δημιουργούσε φιγούρες – σώματα χρησιμοποιώντας σαν υλικό, το φυσικό κομπόστ που υπήρχε στο δάσος κοντά στο σπίτι της (κλαδιά σάπια φύλλα, άχυρα). Η μοίρα των δημιουργημάτων αυτών, με επιλογή της ήταν να μείνουν εκεί που δημιουργήθηκαν και να καταλήξουν σε μία αποσύνθεση.  Η εφήμερη αυτή δημιουργία περιελάμβανε εξ ` ολοκλήρου την ουσία της ύπαρξης όπως η καλλιτέχνιδα ήθελε να προσλάβουμε. Με συγκινεί και μένα η ευθραυστότητα των έργων τέχνης λόγω των υλικών τους, κάτι που συνηθίζεται στην Ιαπωνία, σε αντίθετη με την άποψη των αρχαίων για κατασκευές έργων που θα υπάρχουν στην αιωνιότητα. Είναι φιλοσοφικός ο προβληματισμός και για μένα η απαλλαγή από την δέσμευση του ”για πάντα” με φέρνει πιο κοντά στο ουσιώδες όταν το καταφέρνω.

Κατά τη γνώμη σας στο περιττό δεν υπάρχει καμία γοητεία;

Στον περιβάλλοντα χώρο μου που ζω και ζωγραφίζω, χρειάζομαι (ακόμα ίσως) τα απαραίτητα αλλά και τα περιττά σε μεγάλο βαθμό (παλιά αντικείμενα, βιβλία, μουσικές, αναμνηστικά κλπ.). Μου δίνουν άλλοτε βάρος, άλλοτε ασφάλεια, άλλοτε με γοητεύουν. Στο έργο μου αντίθετα, δεν θέλω να υπάρχει τίποτα το περιττό (ακόμα και αν αυτό έλκει το μάτι του θεατή γρήγορα) γιατί ξέρω ότι όταν το έργο είναι η αντανάκλαση μιας ολοκληρωμένης εσωτερικής κατάστασης, πως μπορεί να αντέχει κάτι το περιττό;

Επηρεάζουν το έργο σας τα παγκόσμια γεγονότα; Αν αυτό συμβαίνει πως το αποτυπώνεται στη ζωγραφική σας;

Είμαι ένας άνθρωπος που ζω την εποχή μου και φυσικά επηρεάζομαι από όλα όσα συμβαίνουν γύρω μου. Δεν ξεκινώ ποτέ στεγνά νοητικά να οργανώσω ένα έργο για να δηλώσω κάτι συγκεκριμένο, αν και το είχα κάνει κάποιες φορές το 1980-87 στα έργα- κατασκευές μου της εποχής εκείνης, με τον ρομαντισμό και την ιδεολογία της κραυγαλέας νεανικής καταγγελίας. Τώρα έτσι, δεν μου χρειάζεται να δηλώσω τίποτα. Ξέρω ότι αυτό που βιώνει ο άνθρωπος σε κάθε μεγάλο γεγονός,  είναι τα αιώνια ζητήματα και οι αποχρώσεις τους όπως: έρωτας, φόβος, ανασφάλεια, ανάγκη αγάπης, απώλεια κλπ. Αυτά ζωγραφίζω και νομίζω ότι η αφηρημένη γλώσσα που χρησιμοποιώ με βοηθά να κάνω εικόνα, το ανείπωτο και το άυλο. Ίσως σε αυτή την ερώτηση να απαντούν συμπληρωματικά και οι τίτλοι που βάζω στα έργα μου σε αυτή την έκθεση.

Online γκαλερί, εικονικές επισκέψεις σε μουσεία, sites καλλιτεχνών. Το Internet έχει βοηθήσει την τέχνη η όχι; Ποια είναι η γνώμη σας;

Νομίζω ότι βρισκόμαστε σε ένα μεταβατικό στάδιο. Είναι ένα μέσο κατά την γνώμη μου ακόμα νέο. Για μένα είναι μεγάλη ευχαρίστηση και απόλαυση να επισκέπτομαι sitesκαλλιτεχνών σε όλο τον κόσμο κάτι που με το έντυπο ήταν δύσκολο, και να μαθαίνω νέα τέχνης, μια που δεν έχω την δυνατότητα να κάνω τα ταξίδια που θα ήθελα, αν και το προσωπικό άμεσο βίωμα είναι αναντικατάστατο ειδικά στην επαφή με το έργο τέχνης. Πιστεύω ότι η ευκολία στην καλλιέργεια και στην γνώση του ανθρώπου, βοηθάει, όταν αυτός έχει ήδη μία βάση παιδείας, αλλιώς τον κάνει να χάνει τα μεγέθη και την αξιολόγηση των καταστάσεων. Αυτοί που ήδη ξέρουν, έχουν συναντήσει “ζωντανά” την τέχνη, θα μπορέσουν να επωφεληθούν σίγουρα. Οι άλλοι όμως;  παίρνουν την αλήθεια της τέχνης ή κάτι τελείως αλλοιωμένο;

Έχουν συμβολικούς ρόλους τα χρώματα στη ζωγραφική σας;

Στα έργα μου χρησιμοποιώ πιο συχνά το μαύρο και το άσπρο με τα διάφορα γκρίζα τους, και μπλε και πράσινα με όλη την γκάμα των αποχρώσεων τους. Λείπουν αρκετά τα λεγόμενα θερμά χρώματα. Αυτό και μόνο μπορεί να το μεταφράσει σαν μια συμβολική κίνηση ίσως.

Σας έχω ακούσει να χαρακτηρίζετε την τέχνη σας «σωματική» θα μου εξηγήσετε τους λόγους;

Η χειρονομία είναι το καθοριστικό για την ζωγραφική μου. Όσο μπορώ να αναλύσω αυτή τη διαδικασία, καταλαβαίνω ότι παρ` όλο που είναι στιγμή αυτή η κάθε χειρονομία, είναι προετοιμασμένη καιρό πριν και εκφράζει ότι έχει συμβεί ή συμβαίνει στο σώμα μου, που είναι η μνήμη μου, βρίσκοντας με αυτό τον τρόπο την διέξοδο να  παρουσιαστεί. Επίσης για μένα είναι σημαντικό (κάτι που πιστεύω ότι η σύγχρονη τέχνη το έχει χάσει), να αγγίζω και να χαϊδεύω το υλικό μου, να έχω σωματική επαφή και αυτό θα ήθελα και να ισχύει και για τον παραλήπτη του έργου μου.

Ποιο είναι το αγαπημένο σας υλικό;

Η πέτρα, αλλά όχι σαν υλικό,  σαν αυτόνομο έργο τέχνης. Αλλά αν πρέπει να πω με την έννοια του υλικού που  χρησιμοποιώ, το ακρυλικό χρώμα που αραιώνω ή όχι. Φαντασιακά πολλές φορές θα ήθελα να είχα μάθει να δουλεύω το σίδερο ή τον πηλό, αλλά ξέρω ότι το κάθε ένα θα χρειαζόταν την αφοσίωση μιας ζωής. Έτσι πολλές φορές προσθέτω σπαράγματα, «σκουπιδάκια» μέσα στα έργα μου θέλοντας να δώσω μια γλυπτική επιφάνεια που δημιουργεί την ανάγκη αγγίγματος των υλικών. Άλλες φορές φτιάχνω μικρογλυπτά για προσωπική ικανοποίηση.

Γιατί Συνειδητό -Τυχαίο – Κενό; 

Θέλησα με τον τίτλο αυτής της έκθεσης και τις λέξεις με την συγκεκριμένη σειρά, να δώσω το στίγμα αυτού που με απασχολεί, με προβληματίζει αυτόν τον καιρό.Με συνειδητό τρόπο χρησιμοποιώ την ζωγραφική για να αποκαλυφθούν αυτές οι εσωτερικές μου καταστάσεις που πολλές φορές και για μένα είναι αποκαλυπτικές. Στα μικρά έργα πάνω στο ξύλο, έχω σαν υλικό έμπνευσης, την τυχαία επιφάνεια των παλετών που ανακάτευα τα χρώματά μου. Έτσι στο τυχαίο, υπογραμμίζω τα σημαντικά και ίσως αρχέγονα αφαιρώντας και προσθέτοντας.  Και τέλος η κορύφωση, των έργων με έμπνευση από τα χαϊκού του ποιητή Σταμάτη Σουφλέρη. Εδώ το κενό στην ζωγραφική επιφάνεια λειτουργεί σαν τμήμα του έργου.

Καλλιτέχνης χαρτί και υλικό σε αδιαίρετη πραγματικότητα.

H έκθεση «Συνειδητό-Τυχαίο-Κενό» θα παρουσιαστεί στη γκαλερί PlanetSpen (Αμύντα 13 Παγκράτιτηλ. 210 7211549) από 26 Φεβρουαρίου έως 22 Μαρτίου 2014.

Εγκαίνια έκθεσης 26 Φεβρουαρίου19:00-22:30

Ωράριο λειτουργίας γκαλερί: Τρίτη έως Παρασκευή12:00-20:00, Σάββατο 12:00-17:00