H Νεμέα του Θανάση Παπαϊωάννου

20 Σεπτεμβρίου 2019
Ντίνος Στεργίδης
Η παρακαταθήκη του Θανάση Παπαϊωάννου ξεπερνά τα στενά όρια της Νεμέας κι ας ήταν ο ίδιος ταυτισμένος μόνο με αυτήν.
  • H ΝΕΜΕΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ | Θέματα

Φέτος το καλοκαίρι το ελληνικό κρασί έχασε έναν από τους πρωτεργάτες του, τον Θανάση Παπαϊωάννου. Πέθανε σε ηλικία 91 ετών στις 12 Αυγούστου, διατηρώντας μέχρι τέλος ενεργό το ενδιαφέρον του για τα αγαπημένα του αμπέλια.

Ο Θανάσης Παπαϊωάννου ήταν ταυτισμένος με τη Νεμέα. Για πολλούς, ιδιαίτερα στα μέσα της δεκαετίας του ’90, «Νεμέα» δεν μπορούσε να σημαίνει τίποτε άλλο παρά «Παπαϊωάννου». Αφήνει πίσω του ένα κτήμα 600 και πλέον στρεμμάτων και μία σειρά από εμβληματικές για την ιστορία του ελληνικού κρασιού ετικέτες, όπως το Μικροκλίμα, τα Παλιά Κλήματα, το Fume (από τα πρώτα του είδους), το Cava Παπαϊωάννου, το Petit Verdot, το Pinot Noir και, φυσικά το ίδιο το Κτήμα Παπαϊωάννου Νεμέα, μία από τις πιο κλασικές εκφράσεις της ΠΟΠ Νεμέας.

Ωστόσο, η Νεμέα του Θανάση Παπαϊωάννου δεν ήταν το αγιωργίτικο της Αρχαίας Νεμέας. Θα μπορούσαμε μάλιστα να πούμε πως η Νεμέα, ως τόπος, δεν τον χωρούσε και πως αν είχε γεννηθεί 50 χρόνια αργότερα θα ήταν από εκείνους που κάνουν το γύρο του κόσμου οινοποιώντας στις πέντε ηπείρους προτού εγκατασταθούν στην οικογενειακή εκμετάλλευση. Πίστευε πολύ στις διεθνείς ποικιλίες με τις οποίες πειραματίστηκε πολύ, ψαχνόταν συνέχεια οινολογικά, αμφισβητούσε εδραιωμένες θεωρίες και αναζητούσε συνομιλητές από τους οποίους (όταν τους άφηνε να αρθρώσουν και καμιά λέξη) ήθελε πάντα να αποκομίσει γνώσεις. Για τον Παπαϊωάννου η Νεμέα ήταν μία μεγάλη παιδική χαρά, ένα playground, όπου έκανε το οινολογικό του κέφι σε αναζήτηση της ανέφικτης τελειότητας.

Εκείνο που επίσης τον έκανε ξεχωριστό για την εποχή του είναι ότι ήταν ένας παραδοσιακός αμπελουργός που έγινε οινοποιός και στη συνέχεια δημιουργός κάθετης αμπελοοινικής εκμετάλλευσης. Δεν ήταν οινολόγος, δεν ήταν επενδυτής, δεν έγινε οινοπαραγωγός από μόδα αλλά από ανάγκη. Παρέμεινε μέχρι το τέλος πρωτίστως αμπελουργός, παθιασμένος με την καλλιέργεια και έτοιμος να συζητήσει για αυτήν με τις ώρες.

Η οικογένεια του Θανάση Παπαϊωάννου ήταν αμπελουργοί-οινοποιοί από το 1870 περίπου· προπολεμικά ο παππούς του και ο πατέρας του προχώρησαν σε σημαντικές αγορές αμπελώνων φτάνοντας τα 80 στρέμματα, «που έδιναν 30 τόννους κρασί», όπως είχε δηλώσει το 2006 σε μία μακροσκελή συνέντευξή του στην εφημερίδα Αμπελοτόπι, με αφορμή τη βράβευσή του ως «Οινοπαραγωγός της Χρονιάς» από την Πανελλήνια Ένωση Δημοσιογράφων Οίνου.

Η κατοχή και οι... προίκες («πάντρεψα τις 3 από τις 5 αδελφές μου») άφησαν μεταπολεμικά την οικογενειακή επιχείρηση εξουθενωμένη και τον Παπαϊωάννου να ψάχνεται. Το 1953, «με τον πατέρα μου τυφλό και υπερήλικα», κάνει τους υπολογισμούς του και αποφασίζει πως το μέλλον είναι η μεταποίηση, δηλαδή η οινοποίηση των σταφυλιών και η παραγωγή κρασιού. Αγοράζει το βιβλίο «Οινοποιία» του Ι. Ζαγανιάρη, εκδόσεως 1949, και το μαθαίνει απέξω. Θα είναι η βίβλος του μέχρι το 1976 (αν και το υποστήριζε σθεναρά μέχρι να πεθάνει), όταν εμφανίζεται στο οινοποιείο της Νεμέας ο σπουδασμένος στο Μπορντό Παναγιώτης Λαντίδης, ο οποίος καλείται να οινοποιήσει, μαζί με τον Παπαϊωάννου, εκατοντάδες τόννους σταφύλια για λογαριασμό της εταιρείας Γένκα, που κυκλοφορούσε τότε το πασίγνωστο κρασί Cellar.

Οι διαφωνίες του με τον Λαντίδη και με πολλούς άλλους οινολόγους που ακολούθησαν έχουν μείνει στην ιστορία, καθότι ο Παπαϊωάννου ήταν ήδη ασυμβίβαστος και φιλοσοφημένος και αντιμετώπιζε με δυσπιστία τους σπουδασμένους στο εξωτερικό οινολόγους. «Ήθελαν την οινοποίηση στους 25°C, εγώ τους έλεγα 28°C με ψύξη. Έτσι έβγαινε πραγματικά άλλο κρασί», λέει χαρακτηριστικά στη συνέντευξή του, αναφερόμενος στη συνεργασία του με την εταιρεία Καμπά και τους οινολόγους της Μιχάλη Καρτσωνάκη και Γιάννη Καλτσή. Όμως, από τις συνεργασίες αυτές ο Θανάσης Παπαϊωάννου απεκόμισε πολλές γνώσεις, ξεπέρασε την απαρχαιωμένη οινολογία του Ζαγανιάρη, εκσυγχρόνισε το οινοποιείο του και ουσιαστικά μπήκε ο ίδιος σε άλλη φάση, κάτι στο οποίο συνέβαλλε και η συνεργασία του με τον Διονύση Κούκη ο οποίος, τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και μέσω της εταιρείας διανομής Intervino, τον βοήθησε καθοριστικά να παράξει εμπορεύσιμα κρασιά και να τα πουλήσει σε όλη την Αθήνα.

Ωστόσο η μεγάλη αγάπη του Παπαϊωάννου ήταν η αμπελοκαλλιέργεια. Είχε αναπτύξει πολλές θεωρίες γύρω απ’ αυτήν, όλες αποτέλεσμα δικών του ερευνών και παρατηρήσεων, με ένα βασικό στόχο: την παραγωγή υγιών σταφυλιών. Το γεγονός δε, ότι ο γιος του Γιώργος ανέλαβε τις οινοποιήσεις του κτήματος αρκετά νωρίς, του άφησε ακόμα περισσότερο χρόνο να ασχοληθεί με το αντικείμενο που πραγματικά τον πάθιαζε. Έτσι από το 1996 όλο το κτήμα εντάχθηκε στη βιολογική καλλιέργεια, ενώ δεν έπαψε ποτέ να πειραματίζεται με νέες ποικιλίες σε αναζήτηση του «μεγάλου κρασιού».

Στη συνέντευξη του 2006, λέει πως «έχουμε σκοπό να φτιάξουμε ένα κρασί καλύτερο από το Μικροκλίμα, της τάξης των 50€, με συνεπή όμως σχέση ποιότητας/τιμής. Άλλωστε χρειάζεται πόλεμος και στο επίπεδο των τιμών. Πρέπει για παράδειγμα να ανταγωνιστούμε τα ξένα κρασιά και σε αυτό το επίπεδο, με την ανάλογη και καλύτερη ακόμα ποιότητα. Κατόπιν πειραμάτων και παρατήρησης, πιστεύω πως μία ποικιλία που μπορεί να δώσει μεγάλο κρασί είναι το πετί βερντό. Το επόμενο κρασί μας πρέπει να είναι πολύ μεγάλης κλάσης και να έρθει πολύ σύντομα. Άλλωστε, είμαστε ήδη κατοχυρωμένοι στη συνείδηση των καταναλωτών και μπορούμε πια να βγάλουμε αυτό το μεγάλο κρασί, το οποίο θα γίνει πραγματικά αποδεκτό ως τέτοιο. Ας μην ξεχνάμε, εξάλλου, πως ένα ακριβό κρασί δεν παύει να αποτελεί και συντελεστή καθιέρωσης». Και πράγματι, όταν το φυτεμένο το 1989, πειραματικά, Petit Verdot του 2004, με δύο χρόνια στο βαρέλι, κυκλοφόρησε για πρώτη φορά λίγους μήνες αργότερα, ήταν το θέμα συζήτησης όλων των οινόφιλων αφήνοντας εξαιρετικές εντυπώσεις. 

O Θανάσης Παπαϊωάννου αναπαύεται στο μικροσκοπικό νεκροταφείο της Αρχαίας Νεμέας, με θέα τον περικυκλωμένο από αμπέλια αρχαίο ναό του Διός. Δεν θα μπορούσε, πράγματι, να υπάρξει πιο τέλειο σημείο για τον τάφο του.

Το μνημόσυνο του Θανάση Παπαϊωάννου θα γίνει αυτή την Κυριακή 22/9/19, στις 10.00πμ στην Αρχαία Νεμέα.

Σχόλια Χρηστών

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να συμμετάσχετε στη συζήτηση