Roadrunner: Ψάχνοντας τον αληθινό Bourdain

Πολλά έχουν γραφτεί για τον Αnthony Bourdain. Σελίδες επί σελίδων. Ανήσυχος, αντισυμβατικός, «αγυάλιστος», ήταν δυνατό «θέμα». Στα βιβλία του μπόλιασε τη μαγειρική με στοιχεία νουάρ λογοτεχνίας, σεξ, ντραγκς και ροκ εν ρολ. Στις εκπομπές του πήγε κόντρα στη νόρμα των αποστειρωμένων, κομψευόμενων ταξιωτικό-μαγειρικών κλισέ. Οι περιπετειώδεις περιπλανήσεις του σε οργανωμένες κι αυτοσχέδιες κουζίνες στα μήκη και στα πλάτη του πλανήτη, ο τρόπος που αφουγκραζόταν, σ’ όλα αυτά τα ταξίδια, την ανθρώπινη πραγματικότητα, αγαπήθηκαν κι από τις κάμερες κι από τους τηλεθεατές. Ήταν μαρτυρίες μιας ασίγαστης περιέργειας, μια φρενήρους σχεδόν αναζήτησης για κάτι επόμενο και μετά για κάτι επόμενο· μέχρι που ο ίδιος βρέθηκε κρεμασμένος, τον Ιούνιο του 2018 στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου και δεν υπήρχε επόμενο πια. Γιατί όμως ο Anthony Bourdain ήταν αυτός που ήταν; Σ’ αυτό το ερώτημα θέλησε να απαντήσει ο Morgan Neville με το ντοκιμαντέρ «Roadrunner: A Film About Anthony Bourdain» που έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Τραϊμπέκα και παίζεται αυτή στιγμή που μιλάμε σε σινεμά της Αμερικής. 

«Κάτι που κατάλαβα φτιάχνοντας αυτή την ταινία ήταν ότι όλα του τα ελαττώματα ήταν ταυτόχρονα οι υπερδυνάμεις του» σημείωσε σε μια συνέντευξή του στο New Yorker πριν από λίγο καιρό ο Νeville, που ξεκίνησε τα γυρίσματα ένα χρόνο μετά το θάνατο του Bourdain. Δεν ήταν κρυφό ότι ο χαρισματικός, αεικίνητος σεφ, συγγραφέας και τηλεοπτικός γευσι-ταξιδευτής είχε και μια σκοτεινή πλευρά, δεμένη με τη μελαγχολική του φύση, τις εξαρτήσεις, τις ψυχολογικές μεταπτώσεις, τη μοναξιά, την απομόνωση ενός ανθρώπου που ήταν on the road διακόσιες και βάλε μέρες το χρόνο, σ’ ένα διαρκές σκηνικό αλλαγής. Ακόμη κι αν η επιτυχία τού είχε επιτρέψει μια δημιουργική ελευθερία όσον αφορά στις εκπομπές του, έπρεπε να αντιμετωπίσει το ότι ζούσε όντας ο ίδιος ένα brand. «Πουλάς την ψυχή σου σε δόσεις» είχε πει σε μια συνέντευξή του πριν από χρόνια για τη βιομηχανία των media – δεν θυμάμαι που την είχα διαβάσει ακριβώς. Ο σκληρόπετσος τηλεοπτικός νομάς που έκανε γυρίσματα στην Λιβύη τριγυρισμένος με χειροβομβίδες και αυτόματα όπλα κι έτρωγε με άνεση μάτια φώκιας στις βόρειες περιοχές του Καναδά ή παλλόμενες καρδιές κόμπρας στο Βιετνάμ, τελικά ήταν πιο εύθραυστος από όσο πίστευαν όλοι.

Το δίωρο φιλμ, που καλύπτει σχεδόν μια εικοσαετία, ξεκινώντας από την εποχή που το βιβλίο Κουζίνα Εμπιστευτικό σάρωσετις λίστες των μπεστ σέλερ και εκτόξευσε τη φήμη του Bourdain από τη μία μέρα στην άλλη και φτάνοντας μέχρι το θάνατό του, ρίχνει φως και στις εμμονές και στις αδυναμίες του. Πλέκει μια σειρά συνεντεύξεων με τους φίλους, την οικογένεια και τους συνεργάτες του – ανάμεσά τους οι σεφ David Chang και Εric Ripert, ο καλλιτέχνης David Choe, οι μουσικοί Josh Homme και John Lurie, η δεύτερη γυναίκα του και μητέρα της κόρης του Ottavia Busia – με τις ταινίες, τις μουσικές και τα βιβλία που τον ενθουσίαζαν κι αρκετό αρχειακό υλικό από τις εκπομπές του. Ο Neville, που έχει κι ένα Όσκαρ στο ενεργητικό του για το «20 Feet From Stardom», έκανε εκτενέστατη έρευνα για να καταλήξει σε ένα πλούσιο και βαθιά συναισθηματικό, σύμφωνα με πολλούς σινε-κριτικούς, ντοκιμαντέρ. «To άλλοτε δυστυχισμένο, θυμωμένο παιδί μεγάλωσε κι έγινε ένας εξαιρετικός άντρας που υποπτευόταν ότι το ταλέντο κι πόνος του ήταν άρρηκτα δεμένα» έγραψαν οι New York Times μετά την προβολή.

Υπάρχει όμως και κάτι αμφιλεγόμενο σ’ αυτή την απεικόνιση. «Φίλε, ξέρω, είναι τρελό αυτό που ρωτάω, αλλά είμαι περίεργος κι η ζωή μου είναι κάπως σκατά τώρα. Είσαι πετυχημένος και είμαι πετυχημένος και αναρωτιέμαι: είσαι ευτυχισμένος;» ακούγεται ο Anthony Bourdain να διαβάζει ένα email που έστειλε στον γνωστό καλλιτέχνη-πρεσβευτή της urban culture και καλό του φίλο David Choe. Ήταν κάτι που τον έτρωγε από μέσα. Μόνο που αυτό που ακούγεται στο «Roadrunner» δεν είναι ο ίδιος. Είναι μια ψηφιακή αναπαραγωγή της φωνής του μέσω ενός ειδικού software, ένα δημιούργημα της τεχνητής νοημοσύνης. Δεν ξέρω πόσο απαραίτητο ήταν το «ντουμπλάρισμα» – ένας αλγόριθμος αντί για την αληθινή φωνή, μια ηχητική κλωνοποίηση που μοιάζει να βγήκε από κάποιο δυστοπικό σενάριο του ΒlackMirror. Αυτό το μακάβριο τεχνολογικό τρικ προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Πυροδότησε ερωτήματα περί ηθικής. Δεν είναι λόγος να καταδικάσεις ολόκληρο το φιλμ. Προσωπικά θέλω πολύ να το δω. Αρκετά ντοκιμαντέρ έχουν τη δόση τους σε κινηματογραφικά τεχνάσματα, πλην όμως ακούγεται λίγο οξύμωρο το να ψάχνεις τον αληθινό Bourdain και να τον ξαναζωντανεύεις με ρομποτικές ατάκες.