Η επίσκεψη στη Νάουσα έγινε απρόσμενα τις τελευταίες ημέρες του Σεπτέμβρη, καθώς συμμετείχαμε στο 11ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Νάουσας ως παράπλευρη συμμετοχή. Πόσοι από εσάς γνωρίζετε πως στη Νάουσα γίνεται φεστιβάλ Κινηματογράφου και μάλιστα διεθνές, για 11η φορά; Σκηνοθέτες ταινιών μικρού μήκους ταξίδεψαν ως και από τη Ν. Κορέα για να παρευρεθούν στο Φεστιβάλ. Για 5 ημέρες η Νάουσα φιλοξένησε περισσότερες από 250 παραγωγές ταινιών μικρού μήκους, animation, πειραματικών αλλά και φοιτητικών ταινιών. Πρόεδρος της κριτικής επιτροπής ήταν ο Παντελής Βούλγαρης. Το φεστιβάλ φιλοξενήθηκε στους ανακαινισμένους χώρους των εργοστασίων της ΕΡΙΑ και της ΒΕΤΛΑΝ Νάουσα. Μην μου πείτε τώρα πως δεν το πήρατε χαμπάρι; Όχι…Χμμμ.
Ίσως κανείς δεν έχει πάρει χαμπάρι τι συμβαίνει και νομίζω πως εδώ βρίσκεται η απάντηση σε πολλά ερωτήματα που δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες με κυρίαρχο το πώς μπορεί ένας τόπος να πάει μπροστά. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν μια μικρή βόλτα στη Νάουσα και ταυτόχρονα μια μικρή ανάδευση στην ελληνική κουλτούρα με μοναδικό στόχο να συμφωνήσουμε απλά τι σημαίνει μπροστά.
Η περιοχή
Η Νάουσα είναι πραγματικά μια πανέμορφη πόλη, χτισμένη στους ανατολικούς πρόποδες του Όρους Βέρμιο. Ανατολικά ατενίζει τον κάμπο της Ημαθίας ενώ στο βάθος, όταν ο καιρός είναι καλός, διακρίνεται ο Χορτιάτης. Δυτικά, το Όρος Βέρμιο ορθώνει ένα επιβλητικό ανάστημα που μοιάζει περισσότερο με αγκαλιά έτοιμη να σε καλοδεχτεί χειμώνα καλοκαίρι. Νότια βρίσκεται η Βέροια σε κοντινή απόσταση, ενώ στα βόρεια η Έδεσσα και στο βάθος ο Βόρας, γνωστός και ως Καϊμάκ Τσαλάν. Εκεί λοιπόν στην αγκαλιά του Βερμίου με χαρακτηριστικό στοιχείο το νερό, αναπτύχθηκε μια πόλη με έντονη ιστορία και πλούσια βιομηχανική και αγροτική παραγωγή.
Ο ποταμός της Αράπιτσας που διασχίζει την πόλη, δημιούργησε χείμαρρους και φυσικούς καταρράκτες που έδωσαν στην Νάουσα μια ξεχωριστή ώθηση με την ανάπτυξη της κλωστοϋφαντουργίας. Στις όχθες του ποταμού αναπτύχθηκαν πρότυπες βιομηχανικές μονάδες που αντλούσαν από το νερό φθηνή ενέργεια για τη λειτουργία τους. Δεν θα καταγράψουμε εδώ ολόκληρη την ιστορία της βιομηχανίας της Νάουσας απλά ανακαλέστε στη μνήμη σας πόσα βράδια στο παρελθόν σκεπαστήκατε με μια κουβέρτα Βέτλανς Νάουσα.
Ο δεύτερος μεγάλος τομέας οικονομικής ανάπτυξης της Νάουσας ήταν η αγροτική της παραγωγή που αναπτύχτηκε σε 2 σκέλη. Την οινοπαραγωγή και την παραγωγή φρούτων όπως ροδάκινων, μήλων, κερασιών αλλά και άλλων. Η Νάουσα ευτύχησε να βρίσκεται σε έναν εύφορο τόπο που κλιματολογικά διαμορφώνει εξαιρετικές ιδιαιτερότητες. Βουνό και κάμπος, νερό, βόρεια ρεύματα αέρα, βροχοπτώσεις στα ορεινά και ήπιο κλίμα στα πεδινά. Οι ιδιαιτερότητες αυτές έδωσαν στους γύρω λόφους ένα δυναμικό αμπελώνα με κατάλληλη αποστράγγιση για να ευδοκιμήσει το ξινόμαυρο, ενώ στα πεδινά το χώμα τράφηκε από τα κατεβάσματα του βουνού και ανταπέδωσε με άρωμα στα φρούτα.
Η Νάουσα σήμερα
Και φτάνουμε στο σήμερα όπου μια ολόκληρη πόλη εγκλωβισμένη στο βιομηχανικό της παρελθόν κοιτάζει αμήχανα το μέλλον και πνίγεται στην ομορφιά της. Στη Νάουσα συναντήσαμε ωραίους ανθρώπους, με ζεστασιά, που γνωρίζουν από φιλοξενία ενώ εντύπωση μας έκανε πως ήταν γεμάτη νέους και παιδιά καθώς πρόκειται για μια πόλη κατάλληλη για οικογένεια. Εντούτοις, η εξαφάνιση της βιομηχανικής παραγωγής, το εμπάργκο στις εισαγωγές της Ρωσίας, η μικροτοπικιστική νοοτροπία ετών αδράνειας και η λανθασμένη απορρόφηση κοινοτικών πόρων οδήγησαν τη Νάουσα σε μια ασφυκτική κατάσταση σαν να προσπαθούσε να αναπνεύσει με μια σακούλα περασμένη στο κεφάλι και λιγοστό αέρα που μύριζε μούχλα και κλεισούρα. Η Νάουσα λοιπόν το Σεπτέμβρη του 2014 έκανε ένα μεγάλο βήμα που ίσως της βγει σε καλό. Στις δημοτικές εκλογές παραμέρισε τα κόμματα και τις υποσχέσεις και ανέδειξε για δήμαρχο της τον Νίκο Κουτσογιάννη, ένα νέο παιδί 33 ετών σχεδόν από το πουθενά. Οι Ναουσαίοι έβγαλαν από το κεφάλι τους τη σακούλα, και παίρνοντας μια βαθιά ανάσα προσπαθούν να συνειδητοποιήσουν τι συμβαίνει. «Αρκεί να τον αφήσουν», ήταν η φράση που μας έλεγαν συνέχεια οι κάτοικοι κρατώντας μια επιφύλαξη για το μέλλον. Το μέλλον της Νάουσας λοιπόν βρίσκεται ξεκάθαρα στο μυαλό των ανθρώπων της που τουλάχιστον οφείλουν να προσπαθήσουν.
Αξιοθέατα
Στην κορυφή του Βερμίου πολύ κοντά στη Νάουσα βρίσκονται τα 3-5 Πηγάδια, ένα εξαιρετικό χιονοδρομικό κέντρο που λειτουργεί και με τεχνητό χιόνι, ενώ αποτελεί έναν ιδανικό χειμερινό προορισμό για τους λάτρεις από τη βόρειο Ελλάδα. Στο νοτιοδυτική πλευρά της πόλης και λίγο έξω από αυτήν βρίσκεται το σπάνιας ομορφιάς Άλσος του Αγ. Νικολάου. Αν αδιαφορήσει κανείς για το αριστερό κομμάτι με τις ταβέρνες, που είναι σχεδόν λυπηρό, και ασχοληθεί με το δάσος στα δεξιά, θα συναντήσει ένα τοπίο από περιγραφές του Τolkien για την πόλη των Elvesστην Μέση Γη, με το πυκνό δάσος, τα πανύψηλα υπεραιωνόβια δέντρα και τις πηγές του ποταμού που αναβλύζουν από το έδαφος. Τεχνητές λίμνες, ξύλινα γεφύρια, μαγευτικά ξέφωτα, εκτροφείο ζώων και πουλιών και μια άγρια βιοποικιλότητα συνθέτουν ένα μοναδικό σκηνικό απόδρασης και ξεκούρασης για όλη την οικογένεια. Δεν είναι τυχαίο πως το άλσος έχει ανακηρυχτεί ως τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Αυτή τη στιγμή αποτελεί προορισμό για τα ΚΑΠΗ της Β. Ελλάδας που καταφθάνουν με πούλμαν τα οποία δεν περνούν καν από την πόλη.
Πολύ κοντά στην πόλη, 5 λεπτά με το αυτοκίνητο βρίσκεται η Σχολή του Αριστοτέλη, όπου ο αρχαίος δάσκαλος δίδαξε τις αρχές της φιλοσοφίας του και τις αρετές του ηγέτη στον Μέγα Αλέξανδρο. Εκεί, σμιλευμένες στο βράχο ο επισκέπτης μπορεί να δει τις σπηλιές όπου έζησαν και στοχάστηκαν μεγάλοι άνδρες του παρελθόντος. Κοντά στη Νάουσα επίσης είναι και η περιοχή της Βεργίνας με τους βασιλικούς τάφους των Μακεδόνων μεταξύ αυτών και του Φιλίππου του Β’ πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Επίσης, μια επίσκεψη στις γειτονικές Έδεσσα και Βέροια αποτελεί μια πρέπουσα επιλογή.
Στο κέντρο της Νάουσας το πάρκο της και η περιοχή γύρω από αυτό αποτελεί και το κέντρο αναψυχής. Γεμάτο καφετέριες και εστιατόρια συγκεντρώνει το σύνολο της νεολαίας αλλά και το σύνολο της πόλης, ειδικά τις Κυριακές, που πίνει τον καφέ του κουστουμαρισμένο και περιποιημένο όπως αρμόζει σε μια επαρχιακή πόλη. Το ίδιο το πάρκο λειτουργεί ως μπαλκόνι με εξαίσια θέα τον κάμπο αλλά και τόπος περιπάτου γύρω από τη λίμνη και το δημοτικό κιόσκι που προς το παρόν δεν λειτουργεί.
Στη Νάουσα αξίζει κανείς επίσης να παρατηρήσει την αρχιτεκτονική των μακεδονικών κατοικιών και κυρίως των βιομηχανικών κτιρίων τα οποία σιγά σιγά ανακαινίζονται, ήδη με πρωτοβουλία του προηγούμενου δημάρχου, για να αποτελέσουν τα σημεία εκκίνησης της πολιτιστικής άνθησης της πόλης. Σε ένα από αυτά, το πρώην βαφείο ΕΡΙΑ, φιλοξενήθηκε και το 11ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Νάουσας. Τα κτίρια είναι μοναδικής αρχιτεκτονικής, εφάμιλλα της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων και πραγματικά αποτελούν εξαιρετικό όπλο στη φαρέτρα του Δήμου για μια επίθεση πολιτισμού υψηλού επιπέδου. Καλό θα είναι ο Δήμος να στραφεί και προς νέους αρχιτέκτονες που θα ανακαλύψουν στη Νάουσα μια Disneylandβιομηχανικών κτιρίων του περασμένου αιώνα. Το ρολόι της πόλης ύψους 25 μέτρων που χτυπά από το 1895, δωρεά του βιομήχανου Γεωργίου Αναστασίου Κύρτση, βρίσκεται μπροστά από το δημαρχείο για να υπενθυμίζει στον νέο δήμαρχο την σημασία της πολιτιστικής κληρονομιάς που διαχειρίζεται.
Τέλος, μια καλή αφορμή για επίσκεψη στη Νάουσα είναι το καρναβάλι της με τους περίφημους Γενίτσαρους και τις Μπούλες σε μια μυστηριακή ιεροτελεστία από το παρελθόν με τις περίτεχνες στολές μια ιδιαίτερης αισθητικής.
Διαμονή
Η Νάουσα διαθέτει πολλά και καλά καταλύματα σε προσιτές τιμές όπου κάποιος μπορεί να απολαύσει ιδιαίτερες ανέσεις, έως και spa με σοκολάτα, από ότι μας είπαν, ως αποτέλεσμα των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων που έπεσαν στην περιοχή με σκοπό τη δημιουργία τουριστικών υποδομών. Μια ανάπτυξη χωρίς μέτρο, στρατηγική και όραμα που οδήγησε σε μια ακόμη διαστρεβλωμένη τουριστική ψευδαίσθηση. Εντούτοις, υπάρχουν πολλά ξενοδοχεία στην πόλη για όλα τα γούστα καθώς και φιλόξενοι ξενώνες γύρω από αυτήν. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον Αστέρα στην είσοδο της πόλης, το δημοτικό Βέρμιον στο πάρκο του Αγίου Νικολάου αλλά και το Dellagio στο κέντρο της πόλης.
Αν παρόλα αυτά βρεθείτε στη Νάουσα σας προτείνουμε ανεπιφύλακτα τον ξενώνα Νιάουστα που βρίσκεται λίγο έξω από την πόλη κοντά στο πάρκο του Αγ. Νικολάου. Κτισμένος στην κορυφή ενός λόφου διαθέτει εκπληκτική θέα εξώστη προς την πόλη και τον κάμπο, ενώ ακριβώς από πίσω το Όρος Βέρμιο προσδίδει μια άγρια ομορφιά στη διαμονή. Η Νιάουστα θυμίζει ελβετικό σαλέ όπου κυριαρχεί το ξύλο, τόσο στον εσωτερικό διάκοσμο, όσο και στον εξωτερικό περίβολο. Τα δωμάτια, φροντισμένα και καθαρά, δανείζονται στοιχεία από τη μακεδονική παράδοση και διατηρούν ένα σύγχρονο στιλ που κάνουν τη διαμονή ευχάριστη και απολαυστική. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό του ξενώνα είναι τα ζώα του, καθώς εκτός από τα σκυλιά του ιδιοκτήτη εκτρέφονται πουλιά, κουνέλια, κότες καθώς και δύο υπέροχα άλογα που συμπληρώνουν ιδανικά την μοναδική αύρα τους μέρους. Η καρδιά του ξενώνα όμως είναι ο Γρηγόρης και η Πηνελόπη που υποδέχονται ξεχωριστά τον κάθε επισκέπτη και του χαρίζουν μια ιδιαίτερη πτυχή της ελληνικής φιλοξενίας, την ειλικρινή, βαθιά και ανακουφιστική αίσθηση της φροντίδας που αποζητάς όταν βρίσκεσαι σε ξένο τόπο. Και αυτό όχι για πολύ γιατί με τον Γρηγόρη και την Πηνελόπη γρήγορα νιώθεις τη Νάουσα δικό σου τόπο.
Κρασί
Και ας έρθουμε στα δικά μας. Ξινόμαυρο. Αυτός είναι ο βασιλιάς της περιοχής. Ο μοναδικός αμπελώνας γύρω από τη Νάουσα με τους μικρούς λόφους και τα ζωοδόχα νερά, προστατευμένα από τους βόρειους ανέμους, προσδίδουν στην ποικιλία του ξινόμαυρου μια μοναδική τανική συμπεριφορά και ένα βαρύ, στυφό αλλά φρουτώδη χαρακτήρα στο στόμα. Τα οινοποιεία της περιοχής αναζητούν ξανά το βηματισμό τους και καλωσορίζουν τους επισκέπτες στον οινικό πλούτο της Νάουσας. Κτήμα Κυρ-Γιάννη, Μελιτζανή, Δαλαμάρα, Φουντή, Βαένι, Χρυσοχόου, Διαμαντάκου είναι μερικά από αυτά. Το κρασί της Νάουσας ήδη από το 1971 ανήκει στην κατηγορία κρασιών Ονομασίας Προέλευσης Ανώτατης Ποιότητας. Στην πόλη το κρασί λέγεται μπρούσκο δηλαδή βαρύ, έντονα κόκκινο, ρουστίκ, αρκετά στυφό και με πλούσια δομή, τανίνες και πολυπλοκότητα όπως το Παλιοκαλάς του Δαλαμάρα ή η Ναουσαία του Φουντή.
Εμείς, επισκεφτήκαμε το Κτήμα Κυρ Γιάννη για να προμηθευτούμε μια από τις τελευταίες φιάλες τις ετικέτας Γιαννακοχώρι lastvintage που πλέον αλλάζει όνομα και γίνεται Κτήμα Κυρ Γιάννη. Σε συνομιλία που είχαμε με τον κύριο Στέλιο Μπουτάρη μας εξήγησε πόσο δύσκολη ήταν η φετινή χρονιά, με το 80% της παραγωγής να καταστρέφεται από τον άστατο καιρό του καλοκαιριού. «Δεν το βάζουμε κάτω όμως, θα συνεχίσουμε», μας είπε πάντα χαμογελώντας και μας ξενάγησε στις εγκαταστάσεις του οινοποιείου. Λίγο μετά κατεβήκαμε στην γνωστή «Κούλα», το σήμα κατατεθέν του οινοποιείου, όπου πετύχαμε μερικούς από τους εργάτες των κτημάτων εν ώρα τρύγου. Όταν ρωτήθηκαν για την παραγωγή η απάντηση ήταν, «μας κατέστρεψε φέτος ο καιρός. Τι να κάνεις, έτσι είναι οι επιχειρήσεις χωρίς σκεπή», με μια βαθιά απογοήτευση σαν να ήταν τα δικά τους κτήματα, τουλάχιστον έτσι ένιωθαν.
Φαγητό
Μερικά μικρά tips που θα κάνουν λίγο πιο ενδιαφέρουσα τη διαμονή σας στη Νάουσα είναι το μικρό καφέ που βρίσκεται στο πατάρι του Τζέπου, του πιο γνωστού ζαχαροπλαστείου της πόλης. Αναπάντεχα θυμίζει Παρίσι και μπορεί κάποιος να απολαύσει τον καφέ του ή οποιοδήποτε από την ατελείωτη ποικιλία φρέσκων γλυκών του ζαχαροπλαστείου σε ένα ήσυχο, προσεγμένο και με αρκετό στιλ σημείο της πόλης μακριά από τις πολύβουες καφετέριες του πάρκου. Επίσης, αν σας έρθει ξαφνικά η όρεξη για σουβλάκι, αναζητήστε τη στοά στο νούμερο 6 της κεντρικής πλατείας και διαβείτε την χωρίς ενδοιασμό. Πίτα με μπιφτέκι, πανσέτα, γύρο, λουκάνικο, μπριζολάκι ή σουτζούκι σε ένα αυθεντικό μέρος που τρώνε και οι ντόπιοι. Γενικώς να δοκιμάσετε οπωσδήποτε μπάτζιο, το τοπικό ημίσκληρο λευκό τυρί με την έντονα αλμυρή γεύση που συνοδεύει σαλάτες ή σαγανάκια για μεζέ. Δεν θα εκστασιαστείτε αλλά αξίζει μια δοκιμή. Ένα ακόμη αξιοπρόσεκτο προϊόν της Νάουσας, που κυριαρχεί στα τραπέζια των ντόπιων, είναι η γράπα [τσίπουρο χωρίς γλυκάνισο], καθαρό απόσταγμα ξινόμαυρου για μεζέ, αποτέλεσμα των καζανιών στο τέλος του τρύγου. Το ξινόμαυρο κυριαρχεί στην περιοχή αλλά εκεί ξεκινά και τελειώνει η γαστρονομική εμπειρία της περιοχής.
Αυτό που δεν θα βρει κάποιος στη Νάουσα είναι καλό φαγητό. Και αυτό όχι γιατί οι Ναουσαίοι δεν ξέρουν να μαγειρεύουν αλλά γιατί η γαστρονομική κουλτούρα της περιοχής περιστρέφεται γύρω από τα ψητά, βαριά κρέατα του χειμώνα. Μέχρι εκεί. Χοιρινό και πάλι χοιρινό και λίγο μοσχάρι με βαριές σάλτσες και καμένα ψησίματα και πολύ γιαούρτι και μπαχαρικά. Χρειάστηκε να οδηγήσουμε λίγα χιλιόμετρα παραέξω, στο γραφικό Αρκοχώρι για να συναντήσουμε δυο πιάτα της προκοπής. Εκεί στο Χάραμα, αρκετά δημοφιλές από ότι καταλάβαμε στους ντόπιους και στους Θεσσαλονικιούς, ο μάγειρας δοκίμασε να χρησιμοποιήσει δαμάσκηνα, μανιτάρια, κρεμμυδάκι φρέσκο και άλλες χάρες της ελληνικής υπαίθρου για να δώσει ένα διαφορετικό χαρακτήρα στο κρέας και να παρουσιάσει μερικά αξιοπρεπή πιάτα. Αναρωτιέται κανείς, με τόσο κρασί στην περιοχή δεν βρέθηκε κάποιος να αναπτύξει μια συνοδευτική κουλτούρα με πίτες της περιοχής, τυριά και αλλαντικά, καθαρά ψησίματα και ιντριγκαδόρικες σάλτσες. Μια περιοχή που θα έπρεπε να είναι εξ ορισμού γευσιγνωστική, να σε καλεί να δοκιμάσεις τον πλούτο των διαφορετικών αμπελοτόπων της σε συνδυασμό με τοπικές γεύσεις, έχει επιλέξει την αποχή από οποιαδήποτε αναζήτηση και πειραματισμό με τρόπο πραγματικά ανεξήγητο.
Η Νάουσα αύριο
Το μπροστά που αναζητούσαμε στην αρχή του κειμένου είναι τα νέα μυαλά, οι συνεργασίες, η γαστρονομία, η αρχιτεκτονική, ο πολιτισμός, το φυσικό περιβάλλον, η γνώση των ειδικών, η φαντασία, η δημιουργικότητα. ‘Η μήπως δεν είναι;
Μια πανέμορφη πόλη, η Ηρωική Πόλη της Νάουσας όπως είναι το επίσημο όνομά της, βρίσκεται μόλις 90 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη στους πρόποδες του Όρους Βέρμιο. Διαθέτει χιονοδρομικό κέντρο, πανέμορφα τοπία, εξαιρετική θέση, πλούσιο έδαφος, μοναδικό κρασί, εκπληκτική αρχιτεκτονική, ιστορικά αξιοθέατα, αρχαιολογικούς χώρους και φιλόξενους ανθρώπους, τον Γρηγόρη, την Πηνελόπη, την Άννα, τον Νικόλα, τον Παύλο, τον Βασίλη, τη Ζωή, τη Σοφία και τόσους άλλους. Μια πόλη, τουριστικός προορισμός και για τις τέσσερις εποχές του χρόνου, βρίσκεται εγκλωβισμένη ανάμεσα στην αδράνεια και την άγνοια και εναποθέτει τις ελπίδες της για να πάει μπροστά σε έναν αξιόλογο νέο δήμαρχο 33 ετών. Αρκεί να τον αφήσουν.
Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να συμμετάσχετε στη συζήτηση