Η ημέρα μου στο πιάτο: Αλέξης Σταμάτης

14 Σεπτεμβρίου 2011
Μικαέλα Θεοφίλου

Ο γνωστός συγγραφέας Αλέξης Σταμάτης μοιράζεται μαζί μας σκέψεις για την κουζίνα, τις γαστρονομικές του εμπειρίες από τα ταξίδια του και τα... βιβλία του, τις γευστικές του αναμνήσεις, κάνει μια υπέροχη σύγκριση του φαγητού με το θέατρο και θέτει ... μια λογοτεχνική ερώτηση στον Γιάννη Μπουτάρη.

«Αντίθετα από άλλους συναδέλφους, συγγραφείς που μπορεί να γράφουν σε άστατες ώρες, εμένα το ωράριο μου είναι πρωινό, δεν έχω γράψει ποτέ μετά την δύση του ηλίου.  Μόλις ξυπνήσω πάω κατευθείαν στον υπολογιστή, φτιάχνω έναν γρήγορο καφέ Jacobs στιγμιαίο κατά προτίμηση. Βάζω και λίγα δημητριακά με γάλα και αυτό είναι το πρωινό. Και βέβαια καπνίζω. Κακώς,  αλλά καπνίζω όταν γράφω.

Υπάρχουν μέρες που δεν βγαίνω καθόλου από το σπίτι και άλλες μέρες που λόγω επαγγελματικών συνθηκών βρίσκομαι συνέχεια εκτός. Όπως αυτόν τον καιρό που ετοιμάζω μια παράσταση στο θέατρο Κεφαλληνίας και βρίσκομαι συνέχεια στις πρόβες. Το έργο  που θα ανέβει αρχές Γενάρη και λέγεται «Σκότωσε ότι αγαπάς» είναι μια πάρα πολύ ελεύθερη διασκευή ενός βιβλίου μου. Είναι σαν να άνοιξα μια χαραμάδα και να μπήκα μέσα και να άλλαξαν όλα, το μόνο που έχει μείνει είναι μια κεντρική συνθήκη. Ταυτόχρονα γράφω ένα καινούριο βιβλίο που θα βγει σε ένα χρόνο περίπου. Βλέπετε, όλα έχουν να κάνουν με την πολυτέλεια στη διαχείριση του χρόνου που έχω σαν συγγραφέας και μπορώ να την εφαρμόζω ανάλογα τις συνθήκες. Έτσι μπορεί να περνάνε στιγμές που όλα συνδέονται με το φαγητό ανάλογα με το χρόνο: να παραγγέλνουμε delivery, να μας φέρνει η μητέρα της γυναίκας μου φαγητό που είναι εκπληκτική μαγείρισσα  ή να μαγειρεύουμε εμείς.  Επειδή και η γυναίκα μου είναι ηθοποιός και είμαστε πολύ της δημιουργίας δεν βρίσκουμε και χρόνο να ασχοληθούμε, αλλά και εκείνη μαγειρεύει και εγώ. Εγώ για να μαγειρέψω πρέπει να υπάρχουν οι συνθήκες, να υπάρχει μια νοηματοδότηση στο δείπνο, γιατί για μένα ένα δείπνο είναι σαν μια παράσταση... Πρέπει να υπάρχει μια υπόθεση, ένα σκηνικό, ο πρωταγωνιστής όπως στο θέατρο.  Και βέβαια θέλω να αυτοσχεδιάζω όπως οι ηθοποιοί. Την ίδια θεατρική διάσταση βρίσκω έντονα και στην ελληνική κουζίνα. Γι` αυτό και την έχω πολύ ψηλά όπως και τις ελληνίδες νοικοκυρές: επειδή μαγειρεύουν με αγάπη και ευαισθησία και επειδή υπάρχει αυτό που λένε οι Γάλλοι, ένα je ne sais quoi  μέσα στην διαδικασία και στην κουλτούρα  του μαγειρέματος η οποία ενέχει διάφορα θεατρικά στοιχεία στο σχεδιασμό, στις συνθήκες, έχει μια τελετουργία που θυμίζει πάρα πολύ το θέατρο: με κεντρικό θέμα το φαγητό, υπάρχουν τα σκηνικά, ο πρωταγωνιστής...

Όταν ήμουν εργένης, δε μου άρεσε η διαδικασία: μαγειρευω για μένα , στρώνω και τρώω οπότε έκανα κάτι πολύ πρόχειρο ή έτρωγα έξω. Όταν όμως καλούσα φίλους το ευχαριστιόμουν πολύ.  Όταν ήμουν στη Αγγλία είχα βρει το chicken brick (σ.σ. κάτι σαν πήλινη γάστρα για κοτόπουλο) και άρχισα να παίζω αυτοσχεδιάζοντας έχοντας σαν βασικό πρωταγωνιστή το κοτόπουλο  που το έκανα γεμιστό  με διάφορα συστατικά  που τύχαινε να έχω στο σπίτι- δεν πήγαινα με λίστα στο σούπερ μάρκετ για να αγοράσω τα υλικά, το έφτιαχνα με ό,τι είχα στο ντουλάπι μου και στο ψυγείο μου. Μου άρεσε αυτό σαν ευρεσιτεχνία! Κάθε φορά έβγαινε διαφορετικό και ήταν από τα αγαπημένα μου πιάτα.

Κατά καιρούς έχω διάφορες εξαρτήσεις. Άλλες φορές πρωτότυπες και άλλες πιο απλές. Μέχρι κάποια εποχή αυτή ήταν από ... τα σποράκια. Αυτή την περίοδο είναι ο καφές. Όταν είμαι σπίτι πίνω στιγμιαίο όταν είμαι έξω espresso freddo. Το αγαπημένο μου στέκι για καφέ αλλά και για τα ραντεβού μου είναι το Floral στα Εξάρχεια. Και γιατί, εκτός των άλλων είναι κοντά στο σπίτι μου.  Είναι ένας πολύ ωραίος πολυχώρος όπου τελευταία έγινε και η παρουσίαση του βιβλίου μου «Κυριακή».

Όταν βγαίνω έξω για φαγητό πηγαίνω συνήθως στα στέκια τα θεατρικά. Στο Stars στο Κολωνάκι, στα Πρόσωπα στο Γκάζι και στο Πάρκο Ελευθερίας. Επειδή μου αρέσει πάρα πολύ το ψάρι και ιδιαίτερα η τσιπούρα και δεν βρίσκω εύκολα καλομαγειρεμένο ψάρι όταν τρώω έξω παραγγέλνω ψητό ψάρι με λαχανικά.  Αν μείνουμε σπίτι και δεν έχουμε μαγειρέψει μια καλή λύση είναι τα σουβλάκια από... τα «Άγραφα», αν πάλι θέλουμε Ιταλική κουζίνα τηλεφωνούμε στο L` Artiggiano ή στο Latino. Aπό εκεί παραγγέλνουμε μακαρόνια ή μπιφτέκια.  Έχω βέβαια και  μια συνήθεια πολύ αντρική που την έχω κρατήσει με τους φίλους μου από τα 18 μου: όποτε παίζει ο Ολυμπιακός στην Ευρώπη μαζευόμαστε και τσακίζουμε πίτσες. Καθαρά αντρικός συμβολισμός!

Η πιο έντονη παιδική μου ανάμνηση έρχεται από την εφηβεία, όταν ήμουν 14 ετών. Η δικιά μου μαντλέν, ήταν το μπιφτέκι- μυστήριο, ένα μπιφτέκι γεμιστό με τυρί που έτρωγα σε ένα εστιατόριο στις καλοκαιρινές μου διακοπές στις Σπέτσες. Ποτέ από τότε δεν έχω ξαναφάει πιο νόστιμο μπιφτέκι. Ήταν τα υλικά; Ήταν οι συνθήκες; Ήταν οι εικόνες;  Δεν ξέρω τι ήταν αυτό που έκανε αυτό το μπιφτέκι τόσο νόστιμο. Και δεν έμαθα ποτέ.  Έχω και άλλη μια γλυκιά, αυτή τη φορά, ανάμνηση. Έχουμε οικογενειακή σχέση με την οικογένεια Παυλίδη έτσι είχα  μικρός την δυνατότητα να πηγαίνω στη σοκολατοβιομηχανία κατά τη διάρκεια της παραγωγής της σοκολάτας. Πήγαινα στα μεγάλα δοχεία, εκεί που αναδευόταν η σοκολάτα, έβαζα το χέρι και έτρωγα από την αυθεντική σοκολάτα που φτιαχνόταν εκείνη τη στιγμή. Γέμιζα ολόκληρος σοκολάτα,  πασαλειβόμουν κυριολεκτικά! Στο σπίτι του πατέρα μου, μάλιστα είχαμε μία αποθήκη γεμάτη προϊόντα Παυλίδη και έτρωγα σοκολάτες και μερέντες με το κιλό. Μου αρέσει πάρα πολύ η σοκολάτα αλλά από τότε έχω χορτάσει... και για τα επόμενα χρόνια. Βέβαια για να είμαι δίκαιος, αν θελήσω γλυκό, σοκολάτα θα φάω.

Έχω ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο και έχω δοκιμάσει πολλές ιδιαίτερες κουζίνες. Στο Σίδνεϋ έχω φάει κροκόδειλο, στην Τζαμάικα δοκίμασα τα spicy φαγητά τα οποία έρχονταν κόντρα με τη ζέστη και την νωθρότητα του κλίματος, στην Ταϋλάνδη με τα κλασσικά noodles που είναι το αγαπημένο μου πιάτο και ειδικά τα μακριά. Η κινέζικη κουζίνα μου αρέσει πάρα πολύ. Μια ιδιαίτερη εμπειρία είχα στην Σανγκάη που ήμουν επίσημα καλεσμένος σε γεύμα 2-3 ωρών με καταπληκτικά φαγητά. Ως χρήστης του προιόντος που λέγεται «φαγητό» και ως συνδαιτυμόνας  είμαι πολύ κακός γιατί βιάζομαι και δεν είμαι της τελετουργίας, αλλά αν σε ένα τραπέζι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι και είναι συντονισμένοι στον αργό ρυθμό όπως ήταν στην Κίνα, πιάνω τον εαυτό μου να μπαίνει σε αυτό το ρυθμό. Είδα σχεδόν να αλλάζει ο χαρακτήρας μου πάνω στο τραπέζι ακολουθώντας αυτήν την τελετουργία τον κινέζων. Γιατί έτρωγαν σπυρί σπυρί. Κάποια πολύ βαριά φαγητά που είχα φάει στην Βουδαπέστη  δεν μου άρεσαν, αντίθετα από την Πράγα που τα ευχαριστήθηκα. Αυτό που με ενοχλεί κατά κάποιο τρόπο είναι όταν είσαι στο εξωτερικό καλεσμένος σε ένα γεύμα που σου έχουν παραθέσει και δεν είναι ακριβώς η κουζίνα σου άλλα είσαι αναγκασμένος να το φας. Και το τρώω. Κάτι τέτοιες στιγμές, αλλά και γενικά, εκτιμώ πολύ τους γευσιγνώστες που έχουν αναγάγει το φαγητό σε επιστήμη.

Όταν έγραφα το "Bar Flaubert",  ταξίδεψα στη Βαρκελώνη, τη Φλωρεντία και τη Βερολίνο και είχα βέβαια γαστρονομικές εμπειρίες που βρήκαν τον δρόμο τους μέσα στο βιβλίο. Ας πούμε στην Ιταλία μίλησα για τα κρασιά, στην Γερμανία για τα Wurst , στη Βαρκελώνη για τα τάπας.

Αγαπώ και τη Γαλλική κουζίνα. Όχι όμως την Nouvelle cuisine. Αυτήν που δοκίμασα μένοντας για 1μιση μήνα έξω από την Lille,  στο σπίτι της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ το οποίο έχουν μετατρέψει σε σπίτι της λογοτεχνίας και καλούν κάθε ενάμιση μήνα 3 συγγραφείς. Εκεί λοιπόν καθόμασταν και δουλεύαμε μέχρι τις 7 ακριβώς, οπόταν και τρώγαμε για δείπνο πιάτα από τη γαλλική κουζίνα της επαρχίας. Κάθε μέρα και κάτι διαφορετικό, γεμάτο μυρωδικά της εξοχής και φρέσκα υλικά. Έφαγα συνολικά 45 διαφορετικά πιάτα.

Επειδή εδώ και χρόνια δεν πίνω αλκοόλ, μου αρέσει να πίνω την λεμονάδα Έψα κάθε φορά που πηγαίνω στο Πήλιο. Mε εντυπωσιάζουν ωστόσο πολύ οι οινογνώστες και οινοκριτικοί  οι οποίοι με μια μόνο ανάσα μπορούν να γράψουν μια σελίδα γι`αυτό που έχουν νιώσει. Αυτό το βρίσκω εντελώς λογοτεχνικό! Μάλιστα έχω μια απορία που θα ήθελα να τη θέσω στον κύριο Μπουτάρη ο οποίος και αυτός έχει περάσει μια ιστορία με το αλκοόλ: πως είναι το να μπορείς μόνον να εισπνεύσεις αυτό που δεν μπορείς να πιεις; Τί είδους εμπειρία είναι αυτή;».