Μια φορά κι έναν καιρό υπήρχε μία όμορφη και συμπαθητική έκθεση κρασιού που την έλεγαν London International Wine Fair, που γινόταν κάθε τέλη Μαΐου στον εκθεσιακό χώρο Olympia στο Earls Court του Δυτικού Λονδίνου. Δίχως να είναι αυτό που λέμε κέντρο-κέντρο, το Earls Court ήταν τόσο κεντρικά ώστε ο γνωστός δημοσιογράφος οίνου Steven Spurrier να μπορεί να έρχεται στην έκθεση με το ποδήλατό του, οι εκθέτες και οι επισκέπτες της να μένουν σε κεντρικά ξενοδοχεία της πόλης και όλοι να συχνάζουν στις αμέτρητες μπαμπ της οδού Hammersmith και να τρώνε στα εστιατόρια του Κένσιγκτον. Επίσης, για κάποιους από εμάς, η γειτνίαση της έκθεσης με το Stamford Bridge, έδρα της Τσέλσι, ήταν ένα επιπλέον ατού, αφού όλο και κάποιον αγώνα της ομολογουμένως κάκιστης, τότε, ομάδας μας βλέπαμε επ’ ευκαιρία της έκθεσης του Λονδίνου.
Ωστόσο, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι οργανωτές της έκθεσης, συνεπαρμένοι από την επιτυχία της και τις μεγάλες διεθνείς συμμετοχές που είχε από χώρες του Νέου Κόσμου ― για τις οποίες η αγορά της Μεγάλης Βρετανίας ήταν ο Δούρειος Ίππος όλης της Ευρώπης ― παρασύρθηκαν και πήραν την εξ αρχής αμφισβητούμενη απόφαση να μεταφέρουν την «LIWF» σε ένα νέο εκθεσιακό κέντρο, το ExCel, που μόλις είχε χτιστεί ανατολικά του Λονδίνου, στα γνωστά «docklands». Ούτως ειπείν, στην εξορία. «Out east», λένε οι Λονδρέζοι.
Ασφαλώς το ExCel είναι ένα άψογο τεχνολογικά κτίριο (ειδικά σε σχέση με το πεπαλαιωμένο Olympia), αλλά «άψυχο» ― και το κρασί θέλει ψυχή. Κανείς δεν το αγάπησε ποτέ και όλοι με το ζόρι πήγαιναν. Οι Εγγλέζοι, παρασυρμένοι από το μύθο που οι ίδιοι έχτισαν πως είναι «η σπουδαιότερη αγορά κρασιού στον κόσμο» και πως «αν τα καταφέρεις εδώ, θα τα καταφέρεις παντού», είδαν (στα όνειρά τους) την έκθεσή τους να γίνεται τεράστια και διεθνούς εμβέλειας, με αγοραστές να συρρέουν απ’ όλη την υφήλιο. Υπήρξε στιγμή που ο εξειδικευμένος αγγλικός Τύπος μιλούσε σοβαρά για σενάριο εκτόπισης της Vinexpo από τη «London Wine».
Τα πράγματα όμως εξελίχθηκαν διαφορετικά. Από το 2001 η έκθεση άρχισε να φθίνει, σε σημείο που φέτος τον Μάιο, 33ο έτος τέλεσής της και με το εμβαδόν της 25% κάτω σε σχέση με πέρσι, απέχουν από αυτήν σημαντικές εταιρείες εισαγωγής/διανομής όπως η Bibendum, η Enotria και η Liberty Wines και, κυρίως, χώρες ολόκληρες όπως η Νέα Ζηλανδία, η Αυστραλία, η Νότια Αφρική και η Καλιφόρνια. (Μία αδιανόητη, πριν από μερικά χρόνια εξέλιξη, ειδικά σε ό,τι αφορά τις οινοποιίες του Νέου Κόσμου). Φυσικά, οι λόγοι αυτής της κατάπτωσης δεν είναι μόνο η μεταφορά της έκθεσης στο ExCel. Είναι, πάνω απ’ όλα, ο τρόπος που έχει εξελιχθεί η βρετανική αγορά τα τελευταία δέκα χρόνια με τα σούπερ μάρκετ να την έχουν καταδυναστέψει και να ζητούν όλο και μεγαλύτερες εκπτώσεις από τους οινοποιούς όλης της υφηλίου, οι οποίοι τους έχουν πλέον σιχαθεί. Επιπλέον, διαδοχικές αγγλικές κυβερνήσεις έχουν αυξήσει τη φορολογία στο αλκοόλ και στο κρασί, επιβαρύνοντας ακόμα περισσότερο τις τιμές λιανικής. Ακόμα πιο βασικός, όμως, λόγος της συρρίκνωσης της έκθεσης του Λονδίνου, είναι η παράλληλη και ασταμάτητη άνοδος της γερμανικής Prowein, που γίνεται κάθε Μάρτιο στο Ντίσελντορφ. Η Prowein, για την οποία θα μιλήσω παρακάτω, έχει «κλείσει πολλά σπίτια» στην Ευρώπη, με εκθέσεις σε Βέλγιο, Αυστρία, Ελβετία, Σκανδιναβία και αλλού να μην μπορούν να σταθούν εξ αιτίας της. Το Λονδίνο είναι απλά το τελευταίο της θύμα. Κανονική μαύρη χήρα, η Prowein.
Έτσι, πρόσφατα, η Brintex, οργανώτρια εταιρεία της LIWF, ανακοίνωσε όχι μόνο την επιστροφή της έκθεσης στο Olympia, το 2014, («back to the roots»), αλλά τη συθέμελη αναδιαμόρφωσή της, από την αλλαγή του ονόματός της ― που δεν θα περιλαμβάνει πλέον τη λέξη «international» ― μέχρι τη μετατροπή μεγάλου τμήματος της έκθεσης σε πλατφόρμα για το... χύμα κρασί (πόσα θαυμαστικά να βάλει εδώ κανείς;) και κάτι περίεργες αναφορές στο σχετικό δελτίο Τύπου σε «γιορτή του κρασιού». Δεν είναι σαφές εάν θα συνεχίσει να είναι επαγγελματική ή εάν θα γίνει (και) καταναλωτική.
* * *
Οι Γερμανοί από την πλευρά τους άργησαν να μπουν στο παιχνίδι της προώθησης του κρασιού αν και ανέκαθεν ήταν η πιο μεγάλη οινική αγορά της Ευρώπης. Ο διαγωνισμός κρασιού Mundus Vini (για τον οποίο έχω μιλήσει εδώ παλαιότερα), είναι μόλις δεκαετίας, αλλά πλέον από τους πιο σημαντικούς στον κόσμο. Το ίδιο ισχύει με την έκθεση Prowein, που ξεκίνησε δειλά-δειλά πριν από 20 χρόνια, αρχικά ως εκδήλωση προώθησης των γαλλικών κρασιών, για να γίνει σήμερα ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής της κυρίαρχης, πάντα, Vinexpo. Oι Γερμανοί, με την οργάνωση και τη μεθοδικότητα που τους διακρίνει, έχτισαν σιγά-σιγά μία έκθεση-μεγαθήριο που, σε αριθμό επισκεπτών, εκτιμάται πως σύντομα θα ξεπεράσει τη Vinexpo. To εύρος των χωρών και οινοποιείων που εκθέτουν είναι πράγματι συγκλονιστικό. Κι όμως, η Prowein δεν είναι κάτι το ιδιαίτερα εξαιρετικό, ως εμπειρία, όπως είναι ας πούμε η Vinexpo. Είναι, όμως, μία καθαρά εμπορική και ιδιαίτερα αποτελεσματική έκθεση και γι’ αυτό το κύρος της θα συνεχίσει να μεγαλώνει. Παρεμπιπτόντως, μη αναμενόμενη στην εξελικτική πορεία της έκθεσης ήταν η αλματώδης αύξηση συμμετοχής των Γερμανών οινοπαραγωγών, που αντανακλά τη σημαντική βελτίωση στην ποιότητα των κρασιών τους και το αυξανόμενο εγχώριο και διεθνές ενδιαφέρον για αυτά.
Οι Γερμανοί πολύ θα ήθελαν να πάρουν από τη Vinexpo τον τίτλο της «μεγαλύτερης διεθνούς έκθεσης κρασιού στον κόσμο», αλλά αυτό δύσκολα θα συμβεί (εκτός κι αν οι Γάλλοι συνεχίσουν να αυτοχειριάζονται). Η Vinexpo, που οργανώνεται κάθε μονή χρονιά στο Μπορντό, είναι πράγματι το μεγαλύτερο οινικό ραντεβού στον κόσμο, ανεξάρτητα από το τι λένε τα νούμερα του καθενός (τα οποία ούτως ή άλλως αντιμετωπίζω με εξαιρετική δυσπιστία). Καμία άλλη έκθεση δεν προσελκύει ένα τόσο ευρύ φάσμα επισκεπτών, τόσο σε γεωγραφική διασπορά όσο και σε ποικιλία επαγγελμάτων. Σε επίπεδο εκθετών ασφαλώς η Γαλλία δεσπόζει (γιατί όχι άλλωστε; ― στο κάτω-κάτω είναι η πιο ενδιαφέρουσα οινολογικά χώρα) ωστόσο οι διεθνείς συμμετοχές είναι πολλές και πάντοτε ενδιαφέρουσες. Όμως, το μεγαλύτερο και μέχρι σήμερα αξεπέραστο ατού της Vinexpo είναι η τοποθεσία της, στην καρδιά του αμπελώνα του Μπορντό. Όποιος δεν έχει ζήσει τη Vinexpo καλά δύσκολα μπορεί να καταλάβει πόσο πολλές και σημαντικές είναι οι δραστηριότητες που γίνονται εκτός έκθεσης, μέσα στην πόλη και μέσα στον αμπελώνα. Κατ’ αρχάς η ίδια η Vinexpo είναι πλέον τόσο μεγάλη, που οργανώνονται παράλληλα με αυτήν και άλλες εκθέσεις, μικρές και περιφερειακές μέσα στην πόλη και αλλού για να εκμεταλλευτούν την επισκεψιμότητά της. Προς μήνιν των διοργανωτών που προσπαθούν με κάθε τρόπο να αναχαιτίσουν την τάση αυτή! Η πιο γνωστή τέτοια περίπτωση είναι η εντελώς άναρχα οργανωμένη γευσιγνωσία του συνδέσμου «φυσικών κρασιών» του Νικολά Ζολί, η οποία προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες από μόνη της όπου κι αν γίνει. Το παιχνίδι όμως παίζεται στους αναρίθμητους πύργους της περιοχής οι οποίοι από το μεσημέρι μέχρι αργά το βράδυ οργανώνουν εκπληκτικές γευσιγνωσίες και λουκούλλεια γεύματα στα οποία τρέχουν όλοι. Υπάρχουν μάλιστα δεξιώσεις, όπως εκείνη που οργανώνει ο σύνδεσμος των πρωτοκλασάτων Σεντ Εμιλιόν (Groupement de Premiers Grands Crus Classés de Saint-Emilion), που είναι τόσο συγκλονιστικά καλές, με φαγητά από τριάστερους σεφ και παμπάλαια κρασιά, που κυριολεκτικά σου έρχονται δάκρυα στα μάτια. Αυτά, καμία άλλη έκθεση κρασιού στον κόσμο δεν μπορεί να τα προσφέρει όσο κι αν χτυπιέται, γι’ αυτό και η Vinexpo θα συνεχίσει κατά τη γνώμη μου να είναι αξεπέραστη.
Βέβαια, μπορεί οι Γάλλοι να βγάλουν τα μάτια τους μόνοι τους, από αλαζονεία και μόνο. Καταρχάς η αγένεια με την οποία οι οργανωτές τής Vinexpo αντιμετωπίζουν τους εκθέτες τους είναι παγκοίνως γνωστή (ήταν ο βασικός λόγος που χάλασαν οι σχέσεις τους με τους επίσημους φορείς των οινοποιείων του Νέου Κόσμου και όχι μόνο). Κυρίως, όμως, το λάθος που κάνουν είναι ότι, παρασυρμένοι από τη συμμετοχή στην έκθεση των «μεγάλων εμπορικών σημάτων» (όπως οι μεγάλοι οίκοι σαμπάνιας και αλκοολούχων ποτών με τα εντυπωσιακά περίπτερα) και σημαντικών αγοραστών από την Αμερική και την Ασία (κάποτε τους έφερναν με κονκόρντ), απεφάνθησαν πως δεν έχουν ανάγκη ούτε τους μικρούς παραγωγούς ούτε τα περίπτερα των εθνικών συμμετοχών (στα οποία συνήθως συμμετέχουν πολλοί μικροί παραγωγοί). Η Vinexpo, όπως την ονειρεύεται ο αμφιλεγόμενος διευθυντής της, Ρομπέρ Μπεϊνά, θα έπρεπε να είναι μόνο μία πλατφόρμα προκαθορισμένων συναντήσεων μεταξύ «αγοραστών» και «μεγάλων εταιρειών κρασιού» όπου κλείνονται ντιλ εκατομμυρίων και όχι χώρος γευστικής εξερεύνησης και ανακαλύψεων. Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως όλο το εναλλακτικό κομμάτι του κρασιού (και δεν εννοώ μόνο τα φυσικά, λεγόμενα, κρασιά ή τα βιολογικά, αλλά ο,τιδήποτε δεν έχει σχέση με το «corporate»), βρίσκεται πλέον εκτός Vinexpo. Τι θυμώνουν, δεν έχω καταλάβει, αφού αυτοί τους έδιωξαν.
Ανάλογο ρόλο με τη Vinexpo προσπαθεί εδώ και χρόνια να παίξει η Vinitaly. Μάταια, όμως. Η έκθεση της Βερόνας, αν και η μεγαλύτερη από τις τρεις σε κτιριακό όγκο, παραμένει πάνω απ’ όλα η κατεξοχήν πλατφόρμα προβολής του τεράστιου ιταλικού αμπελώνα. (Όσο δε για το Βένετο, ε τι να κάνουμε, δεν είναι Μπορντό). Και τι δεν έχουν δοκιμάσει οι Ιταλοί για να φέρουν ξένους εκθέτες! Τα πάντα και σταματώ εκεί. Ωστόσο, οι αγοραστές του εξωτερικού ― και είναι πάρα πολλοί, ίσως και χιλιάδες ― που πάνε μέχρι τη Βερόνα, πάνε για τα ιταλικά κρασιά· αν τους μείνει λίγος χρόνος, θα δοκιμάσουν και κανένα ξένο...
Πάντως η Vinitaly είναι μια ιδιαίτερα εντυπωσιακή έκθεση, που δίνει όσο τίποτε άλλο μία ιδέα του βάθους και του εύρους του ιταλικού αμπελώνα ― αν και δεν μπορεί να ξεφύγει από τις εγγενείς οργανωτικές αδυναμίες των Ιταλών (έχουν κι αυτοί κάτι από Ζορμπά μέσα τους). Σε καμία περίπτωση πάντως δεν είναι τόσο διεθνής όσο οι άλλες δύο και ούτε πρόκειται ποτέ να γίνει. Θα βοηθούσε η μεταφορά της στο Μιλάνο, το υποστηρίζουν πολλοί, ωστόσο πολιτικοί λόγοι δεν το επιτρέπουν.
Και οι τρεις μεγάλες ευρωπαϊκές εκθέσεις έχουν δημιουργήσει «υπο-εκθέσεις» με το όνομά τους στην Ασία και αλλού, αλλά το παιχνίδι στην Ευρώπη παίζεται. Οι επαγγελματίες του κρασιού, όπου κι αν βρίσκονται, αρέσκονται στη ιδέα μιας επίσκεψης στη γηραιά ήπειρο, οι μεγαλύτεροι, καλύτεροι και κυριότεροι αμπελώνες εδώ βρίσκονται, η ιστορία εδώ γράφτηκε και συνεχίζει να γράφεται. Πως να το κάνουμε, η Ευρώπη είναι στο κρασί ό,τι η Αραβική χερσόνησος στο πετρέλαιο. Εντυπωσιακή, σε κάθε περίπτωση, είναι και η επανειλημμένη αποτυχία όλων όσοι δοκίμασαν να οργανώσουν μεγάλη, ευρωπαϊκού τύπου έκθεση στις ΗΠΑ, όπου απ’ ότι φαίνεται τα εκθεσιακά ήθη και έθιμα είναι εντελώς διαφορετικά.