Ο αμπελώνας της Σαντορίνης και η Ουνέσκο

25 Απριλίου 2012
Ντίνος Στεργίδης

Πριν από πολλά χρόνια είχε μεταβεί στη Μύκονο μια ομάδα αρχιτεκτόνων από το Πολυτεχνείο για να εξηγήσει στους κατοίκους του νησιού, γιατί ήταν προς το συμφέρον τους να διατηρήσουν τους παραδοσιακούς τους οικισμούς ανέπαφους. Αφού λοιπόν τους εξήγησαν πως τα υπάρχοντα κτίρια ήταν εναρμονισμένα με το περιβάλλον και πως δεν έπρεπε να πειραχθεί ο πολεοδομικός ιστός της πόλης, οι Μυκονιάτες έκαναν την εξής ερώτηση: «δηλαδή τι θα αλλάξει εάν όλοι μας σηκώσουμε άλλον έναν όροφο;».

Είμαστε, πράγματι, περίεργος λαός. Η τεράστια προσαρμοστικότητά μας, που μας έχει βοηθήσει να επιβιώσουμε ως έθνος από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, είναι ταυτόχρονα και ο μεγαλύτερός μας εχθρός. Μας επιτρέπει να απεμπολούμε ήθη, έθιμα και παραδόσεις με απίστευτη ευκολία και έχει οδηγήσει στην αισθητική καταστροφή της χώρας. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξύ στις τουριστικές περιοχές, όπου το δέλεαρ του κέρδους δημιουργεί ασυγκράτητες πιέσεις που καμία εξουσία δεν φαίνεται να μπορεί να ελέγξει. Η Σαντορίνη, «το πιο ωραίο νησί στον κόσμο» — όπως πιστεύουν μερικοί (που μάλλον δεν έχουν ταξιδέψει αρκετά στη ζωή τους) — είναι από τα μεγαλύτερα θύματα της άναρχης και κακόγουστης δόμησης και ο αμπελώνας της σημαντική παράπλευρη απώλεια αυτής.

Η ένταξη του αμπελώνα της Σαντορίνης στον κατάλογο «παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς» της Unesco, κάτι που ακούγεται πάρα πολύ συχνά, μαζί με τους αμπελώνες του Πορτό, του Σεντ Εμιλιόν και της Βουργουνδίας, φαντάζει ως κακόγουστο αστείο. Μπορεί εκ πρώτης όψεως να φαίνεται ως η ιδανική λύση στα προβλήματά μας, αλλά οι «ξένοι» δυστυχώς δεν μπορούν να μας προστατέψουν από τους εαυτούς μας. Βασική προϋπόθεση ένταξης στον περίφημο καταλόγο της Unesco, είναι αφενός μεν το προς κατάταξη τοπίο να είναι ακόμα ανέπαφο (κάτι που προφανώς δεν ισχύει στην περίπτωση του αμπελώνα της Σαντορίνης) και αφετέρου να υπάρχει ρητή δέσμευση της τοπικής κοινωνίας πως τίποτε δεν θα αλλάξει στο μέλλον (τουλάχιστον προς το χειρότερο!). Αυτή, η δεύτερη προϋπόθεση, είναι αδύνατον να τηρηθεί στην Ελλάδα του σήμερα.

Τι μπορεί να γίνει; Διότι, ασφαλώς, κάτι πρέπει να γίνει για να σωθεί ο αμπελώνας της Σαντορίνης (και όχι μόνο) ακόμα κι αν η λύση δεν βρίσκεται στα γραφεία της Unesco. Κατ’ αρχάς, πρέπει να γίνει κατανοητό πως το πρόβλημα της οικοπεδοποίησης αμπελώνων δεν είναι μοναχά ελληνικό φαινόμενο. Στη Γαλλία έχουν χαθεί στο βωμό της αστικοποίησης εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα αμπελώνων, γύρω απ’ όλες τις μεγάλες πόλεις. Παρ’ όλα αυτά, οι Γάλλοι έχουν κατορθώσει να σώσουν πάρα πολλούς ιστορικούς αμπελώνες, όπως για παράδειγμα εκείνον του Πεσάκ-Λεονιάν, που είναι ουσιαστικά προάστιο του Μπορντό. Ακόμα και στην Καλιφόρνια οι Αμερικανοί έχουν κατορθώσει να σώσουν μεγάλες εκτάσεις γεωργικής γης...

Με άλλα λόγια υπάρχουν εργαλεία, θεσμικά, πολεδομικά, επιστημονικά, που επιτρέπουν ρεαλιστικές επεμβάσεις στη χρήση γης και αυτά θα έπρεπε να αναζητάμε αντί της χίμαιρας μιας «παγκόσμιας» αναγνώρισης από έναν ούτως ή άλλως αμφιλεγόμενο οργανισμό.

Σχόλια Χρηστών

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να συμμετάσχετε στη συζήτηση