Ο ελληνικός αμπελώνας αφανίζεται

07 Μαρτίου 2012
Ντίνος Στεργίδης

Για πολλά χρόνια και για λόγους που δεν είναι της παρούσης, ο ευρωπαϊκός αμπελώνας παρήγε περισσότερο κρασί απ’ ότι μπορούσε να πουλήσει. Οι Βρυξέλλες αντιμετώπιζαν το πρόβλημα με τον κλασικό, τότε, ευρωπαϊκό τρόπο: «δεν μπορείς αγόρι μου να το πουλήσεις, μη χολοσκάς, θα στο πάρω εγώ». Έτσι δημιουργήθηκαν οι «λίμνες κρασιού» και τα «βουνά βουτύρου», όσπου ήρθε τo 1998, η περίφημη Κοινή Οργάνωση Αγοράς (ΚΟΑ), με την οποία οι ηγέτες των ευρωπαϊκών κρατών αποφάσισαν να βάλουν τέρμα στις επιδοτήσεις ― τουλάχιστον σε εκείνες που είχαν ως αποτέλεσμα να παράγονται αγαθά που δεν είχαν παραλήπτες.

Ο κουκλίστικος αμπελώνας του Λουξεμβούργου

Το κρασί, ως πολύπλοκο προϊόν που είναι, τύγχανε μέχρι το 1998 (και τυγχάνει ακόμα) πολύπλευρης νομοθετικής αντιμετώπισης: από τη μια υπήρχαν οι αποστάξεις (υποχρεωτικές και μη) όπου δηλαδή οι οινοποιοί έπαιρναν αποζημίωση για να «οδηγήσουν στην απόσταξη» το πλεονάζον κρασί τους (άλλα κρασιά, πάλι, μετατρέπονταν σε γλυκαντική ουσία μέσω της συμπύκνωσης), ενώ από την άλλη οι Βρυξέλλες κάθε τόσο έδιναν κίνητρα στους αμπελουργούς για εκριζώσεις και οριστική εγκατάλειψη της αμπελοκαλλιέργειας ώστε να μειωθεί η παραγωγή ενώ ταυτόχρονα απαγορεύονταν οι νέες φυτεύσεις. Αυτό το τελευταίο, ότι δηλαδή απαγορεύεται (ακόμα και σήμερα) να φυτέψεις νέο αμπελώνα (με οινοποιήσιμες ποικιλίες) λίγος κόσμος το γνωρίζει και πολλούς σοκάρει. Υπάρχει, βέβαια, τρόπος, λίγο δύσκολος και δαπανηρός, όπου μπορείς να αγοράσεις «δικαιώματα φύτευσης» από άλλους αμπελουργούς (κάθε χρόνο η Ευρώπη αναγνωρίζει για κάθε χώρα κάποια δικαιώματα νέων φυτεύσεων), αν και στην Ελλάδα πολλοί είναι εκείνοι που φύτεψαν παράνομα και δεν έπαθαν τίποτε. (Εδώ νομιμοποιούνται πολυκατοικίες ολόκληρες για λίγα στρέμματα αμπέλια θα σκάσουμε;).

Tέλος πάντων και για να μη μακρυγορώ, κάποια στιγμή οι Βρυξέλλες είπαν στον κλάδο του ευρωπαϊκού κρασιού το εξής: «θα σας βοηθήσουμε να βρείτε μια ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης και θα σας βοηθήσουμε να πουλήσετε τα κρασιά σας σε Τρίτες χώρες και να κάνετε ό,τι άλλες δομικές αλλαγές επιθυμείτε ο καθένας στη χώρα του. Πρέπει όμως να δεχθείτε δύο πράγματα: 1)  την εκρίζωση 400.000 εκταρίων (4 εκατ. στρέμματα) αμπελώνα σε όλη την Ευρώπη και 2) τη φιλελευθεροποίηση της αγοράς του κρασιού, που συνεπάγεται μεταξύ άλλων το τέλος των επιδοτήσεων και της απαγόρευσης νέων φυτεύσεων μετά το 2015. Ούτως ή άλλως, μετά από αυτή την ημερομηνία «you are on your own».

Ο κλάδος του κρασιού τα δέχθηκε όλα αυτά (δεν μπορούσε να κάνει και διαφορετικά) και σε αντάλλαγμα οι Βρυξέλλες τον έλουσαν με 12 δις. ευρώ (σε ορίζοντα πενταετίας), που τα μοιράστηκαν οι οινοπαραγωγικές χώρες. Άλλες τα έριξαν στην προβολή, άλλες στην αναδιάρθρωση και στον εκσυχρονισμό, εμείς τα περισσότερα τα μοιράσαμε στην «ενιαία αποδεσμευμένη ενίσχυση» των αμπελουργών, δηλαδή σε μικροεπιδοτήσεις (άνευ λόγου και ουσίας, κατά την ταπεινή μου γνώμη). Ευτυχώς ένα μέρος των χρημάτων πήγε για την προβολή του ελληνικού κρασιού στο εξωτερικό, όπου έγιναν πολλές ενέργειες τα τελευταία χρόνια.

Και ερχόμαστε τώρα στο σκέλος των φυτεύσεων, τις οποίες η ΚΟΑ προβλέπει να επιτρέψει από το 2015. Κάποιες χώρες, οι πιο σημαντικές στο χώρο του κρασιού, έχουν τοποθετηθεί αρνητικά στην απελευθέρωση των φυτεύσεων επειδή έχουν κατορθώσει να βρουν μια βασική ισορροπία μεταξύ παραγωγής και ζήτησης και τρέμουν με την ιδέα πως αυτή θα διαταραχθεί. Εξάλλου, οι καλύτερες περιοχές τους π.χ. Καμπανία, Βουργουνδία κ.ά. έχουν φυτέψει ό,τι είναι να φυτέψουν ― και να τους το επέτρεπαν δεν θα μπορούσαν να φυτέψουν άλλο. Εκείνες που έχουν περιθώρια να φυτέψουν κι άλλο, π.χ. η Νότια Γαλλία, δεν έχει νόημα να το κάνει γιατί με δυσκολία ήδη πουλά αυτά που παράγει.

Η Ελλάδα, από την οποία ζητήθηκε να τοποθετηθεί επί του θέματος, είπε κι αυτή «όχι» στις νέες φυτεύσεις, μέσω του υπουργού Γεωργίας. Όμως ο αμπελώνας της Ελλάδας έχει ήδη συρρικνωθεί σημαντικά και με ρυθμούς ιδιαίτερα ανησυχητικούς, που δεν αφορούν μόνο αγροτεμάχια σε ορεινά και δύσβατα μέρη. Από τα 1,2 εκατ. στρέμματα που ήταν ο αμπελώνας οινοποιήσιμων σταφυλιών το 1980 έχει πέσει στα 700.000 στρέμματα σήμερα, ενώ πρόβλημα εγκατάλειψης αντιμετωπίζουν όλες ανεξαιρέτως οι περιοχές της χώρας, ακόμα και η Νεμέα, από ένα μοιραίο συνδυασμό οικονομικών συγκυριών και απαξίωσης της γεωργικής απασχόλησης. Ταυτόχρονα όσοι θέλουν να επενδύσουν στην αμπελοκαλλιέργεια έρχονται αντιμέτωποι με τον κατακερματισμένο κλήρο και το τιτάνιο έργο που απαιτείται για τη δημιουργία μιας ορθολογικής και βιώσιμης αμπελοοινικής εκμετάλλευσης, όπου μπορούν γίνουν κάποιες οικονομίες κλίμακος.

Οι άλλες χώρες της Ευρώπης έχουν λύσει το πρόβλημα του κατακερματισμένου κλήρου νομοθετικά, με πολλούς και διάφορους τρόπους. Στο Λουξεμβούργο, για παράδειγμα, που έχει έναν πολύ μικρό αμπελώνα γιατί το αμπέλι μπορεί να ευδοκιμήσει μόνο σε πολύ συγκεκριμένα σημεία, έχουν κατορθώσει με ένα σύστημα ανταλλαγής γης να εκμεταλλεύονται το 100% του εν δυνάμει αμπελώνα τους, μέχρι και την τελευταία σπιθαμή γης. Και εμείς, που έχουμε τόσες εκτάσεις κατάλληλες για την αμπελοκαλλιέργεια, θέλουμε να την περιορίσουμε!

Επειδή θα αργήσουμε πολύ να γίνουμε Λουξεμβούργο και δεν βλέπω κάποιο σοβαρό γεωργικό αναδασμό να είναι της παρούσης, ο μόνος τρόπος για να μην παρακμάσει ακόμα περισσότερο ο ελληνικός αμπελώνας είναι με νέες φυτεύσεις. Δεν βλέπω πού είναι το πρόβλημα με την ενδεχόμενη επέκταση του ελληνικού αμπελώνα, η οποία δεν θα είναι δα και συνταρακτική.

Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης φοβάται πως με την απελευθέρωση των φυτεύσεων θα «εκβιομηχανοποιηθεί» η αμπελοκαλλιέργεια (τι κι αν;) και πως θα χαθούν οι οικογενειακές εκμεταλλεύσεις. Δεν το βλέπω να συμβαίνει. Επίσης, υπάρχει ο αβάσιμος φόβος πως «περισσότερο σταφύλι = χαμηλότερες τιμές», αλλά ούτε αυτό το επιχείρημα στέκει, εκτός κι αν θέλουμε να συνεχίσουμε να στηρίζουμε τους αμπελουργούς της Αχαΐας με τους 3 τόνους στο στρέμμα.

Οι ξένοι και ειδικά οι Γάλλοι (οι οποίοι, να μην το ξεχνάμε ποτέ, στο κρασί δεν μιλούν με μια φωνή), έχουν τους δικούς τους λόγους να μη θέλουν την απελευθέρωση των φυτεύσεων. Δεν μας αφορά και δεν μας συμφέρει η επιχειρηματολογία τους. Η ευθυγράμμισή μας με ένα σκεπτικό που έχει να κάνει με τους αχανείς αμπελώνες της Νοτίου Γαλλίας ή την ισορροπία που μπορεί να έχει βρει ένα κράτος σαν το Λουξεμβούργο ή την Αυστρία, δεν έχει σχέση με την ελληνική πραγματικότητα.

Σχόλια Χρηστών

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να συμμετάσχετε στη συζήτηση