Νόστιμη Μήλος, ανακαλύπτοντας τις γεύσεις του νησιού

Στο πρόσφατο ταξίδι μου στη Μήλο έγινε, μέσα μου, μια σοβαρή ανατροπή. Ενώ μέχρι τότε η Μήλος ταυτιζόταν με παράξενη γοητεία του τοπίου της, όταν ήρθα σε επαφή με τη γευστική της κουλτούρα αισθάνθηκα να μου αποκαλύπτεται ξανά ως πραγματικό κυκλοδονήσι. Άλλοτε, μιλώντας για αυτήν θα αναφερόμουν στον ήχο των κυμάτων που δε με άφηνε να κοιμηθώ τις δυο νύχτες που περάσαμε στο Κλήμα, σε ένα σύρµα, σ’ ένα από εκείνα τα υπόσκαφα σπίτια-αποθήκες για τις βάρκες, που είναι χτισμένα, ακριβώς πάνω στη θάλασσα. Θα έλεγα για τα βαμμένα πορτέλα τους, που καθρεφτίζουν, προκλητικά, στο νερό τα ζωηρά μπλε, κίτρινα, πράσινα, πορτοκαλί ή κόκκινα χρώματα τους, εντυπωσιάζοντας όσους περνάνε στα ανοιχτά με κάποιο σκάφος. Μετά θα αναφερόμουν στη μυστικιστική γοητεία που μου ασκούν οι λαξευμένες στο πορώδες, ηφαιστειογενές πέτρωμα οι παλαιοχριστιανικές κατακόμβες, τα αρχαία λατομεία του οψιδιανού και τα θειωρυχεία, στο Παλιόρεμα. Ίσως να δυσκολευόμουν να περιγράψω την άγρια ομορφιά της ακτής του Παπάφραγκα ή την ηρεμία της Φυρίπλακας και της Πλάθιενας. Πως να μιλήσω εξάλλου για τις αψίδες που σμίλεψαν ο αέρας και η θάλασσα στα παράξενα συμπλέγματα των ηφαιστειακών βράχων, στο Κλέφτικο; Ποιες λέξεις αποδίδουν την απόκοσμη γοητεία του σεληνιακού τοπίου στο Σαρακήνικο, όπου η παντελής απουσία βλάστησης κάνει τους σχηματισμούς των κατάλευκων βράχων να φαντάζουν εξωπραγματικοί;

Παρά τις φορές που είχα επισκεφτεί το νησί η γνώση μου για τις γεύσεις του ήταν κυρίως θεωρητική. Είχα διαβάσει επιμελώς τις Καλύτερες Παραδοσιακές Συνταγές της Μήλου, το βιβλίο της κυρίας Χρυσούλας Βήχου κι είχα δοκιμάσει όσα περισσότερα μπορούσα, όμως, πριν με καλέσει η ομάδα του Delicious Milos να επισκεφτώ τη Μήλο, δεν μου περνούσε καν από το μυαλό πως θα μου δινόταν η ευκαιρία να δοκιμάσω τα φαγητά του νησιού, όπως τα φτιάχνουν στα σπίτια ή ότι θα υπήρχαν ακόμα εστιατόρια που σερβίρουν σκορδολάζανα (σπιτικά λαζάνια, περιχυμένα με σκορδαλιά, σάλτσα τομάτας και μηλέικο λαδοτύρι), όπως το εστιατόριο Αλευρόμυλος, στον Παρασπόρο ή πως θα δοκίμαζα τα, δυσεύρετα το καλοκαίρι, πορίχια (τρυφερά ανοιξιάτικα βλαστάρια της βρούβας), που μας σέρβιραν στο εστιατόριο Αρχοντούλα, στην Πλάκα, μαγειρεμένα με κουκιά. Πολύ περισσότερο δεν φαντάστηκα πως μια μέρα θα έβλεπα να τυροκομούν ανθότυρο, ξινομυζήθρα και σκωτύρι όπως συνέβη κατά την επίσκεψη μας σε ένα μικρό, παραδοσιακό τυροκομείο -με επίσημη άδεια, όμως- στο Χάλακα, μια περιοχή που βρίσκεται εντός της ζώνης του δικτύου Natura ή πως θα μου παρουσίαζαν το ντόπιο τυρί στις τρεις του «ηλικίες». Στην Πάχαινα, όμως, στο τυροκομείο Χαραλαμπάκη, της οικογένεια Μάλλης, δοκίμασα το δυσεύρετο, εκτός νησιού, τυρί, από 100% ντόπιο γίδινο γάλα: χλωρό ως μανούρα, ως ημίχλωρο λαδιού και ως παλαιωμένο μηλέικο, δηλαδή αλειμμένο με ελαιόλαδο και τυλιγμένο σε αρωματικό θρούμπι στην πιο ώριμη εκδοχή του ίδιου τυριού. Έκπληξη ήταν και το τσιμπολόγημα στο παλιομοδίτικο καφενείο, το «Μπακάλικο-Γαλάνης», του Θόδωρου Νίνου, στον Τριοβάσαλο, όπου δοκιμάσαμε μεταξύ άλλων τσίρους (μαριδάκια) ψητά, καράβολους και μικρά σαλιγκαράκια και τα μοναδικά λιφονάκια τουρσί,

Αλλά ας το πάρω από την αρχή: Η πρόσκληση για το ταξίδι οφειλόταν στην ιδιωτική πρωτοβουλία του Delicious Milos, μιας μικρής, αλλά πολύ καλά οργανωμένης ομάδας εστιατόρων, ξενοδόχων και διαφόρων άλλων επιχειρηματιών του επισιτιστικού και τουριστικού κλάδου της Μήλου, οι οποίοι αποφάσισαν πως χρειάζεται να συσπειρωθούν για να αναδείξουν μόνοι τους το γευστικό πλούτο του τόπου τους, χωρίς να περιμένουν τις κοινοτικές, κρατικές ή περιφερειακές επιδοτήσεις. Καθώς μάλιστα δεν παρενέβη κανένας κρατικοδίαιτος στο έργο τους, όλα δούλεψαν ρολόι.

Η πρόθεση τους εξαρχής ήταν να μας δείξουν όλα αυτά που αποτελούν τη γαστρονομία του νησιού τους. Το χθες της παράδοσης και το σήμερα που προσπαθεί να εντάξει στην παράδοση το δημιουργικό κέφι κάποιων ανθρώπων που θέλησαν να μας δείξουν τα ψάρια και θαλασσινά τους, τα κρέατα και τα λαχανικά τους, τα τυριά, τα ζυμαρικά τους, τα άγρια χόρτα του νησιού και τα μοναδικά γλυκά του, αλλά και τις προσπάθειες που έγιναν, τα τελευταία χρόνια, για το κρασί. Επισκεφτήκαμε τον αμπελώνα του Κωνσταντάκη στην Πολλώνια, όπου ο Κώστας Μάλης (ή Κωνσταντάκης) καλλιεργεί ασύρτικο και σαββατιανό, ροδίτη, μανδηλαριά και μοσχάτο από τα οποία παράγει ένα λευκό, ένα ροζέ κι ένα ερυθρό, στο μικρό, υπόσκαφο οινοποιείο που βρίσκεται δίπλα στον αμπελώνα. Είχαμε όμως την ευκαιρία να δούμε και τον αμπελώνα που δημιούργησε η μεταλλευτική εταιρία Imery’s, στη θέση Τράχηλας, αποκαθιστώντας τους παλιούς χώρους εξόρυξης και να μάθουμε από το δασολόγο κ. Γιώργο Πετράκη ένα σωρό ενδιαφέροντα πράγματα για την πλούσια χλωρίδα του νησιού, αλλά και για τους πετρίτες (γεράκι βαρβάκι αλλού) που αγαπούν την άγρια φύση των ακτών του.

Κάπου ανάμεσα σε ένα κατσικάκι, μαγειρεμένο στο φούρνο με τον τοπικό (μ)πελτέ από λιαστές ντομάτες και ντόπιες εξαιρετικές πατάτες και στα δεκάδες πιταράκια (τυροπιτάκια με ξερό μηλέικο τυρί και δυόσμο), τα κουλούρια, τα μπισκότα, τα αμυγδαλωτά, το κουφέτο των γάμων και των αρραβώνων (γλυκό του κουταλιού από ντόπια λευκή κολοκύθα και τα αμύγδαλα), τα ραφιόλια, (γλυκά πιττάκια, γεμιστά με σουσάμι, καρύδια, μέλι, φρυγανιά που μου θύμισαν τα σαρακοστιανά σκαλτσουνάκια), ανακάλυψα μια αλλιώτικη Μήλο, των γεύσεων, μια Μήλο έτοιμη να εγκαταλείψει την κυκλαδίτικη εσωστρέφεια της και να υποδεχτεί τους επισκέπτες της ,με γεύσεις και άρωμα μηλέικο.

Οι αναφορές μου σε πρόσωπα θα έπρεπε να πιάνουν σειρές ολόκληρες, όμως σήμερα το πρωί την ώρα που συνόδευα τον καφέ μου με το παξιμαδάκι-σταφιδόψωμο των Παραδοσιακών Εδεσμάτων, θυμήθηκα τις δυο κυρίες, την Ειρήνη Βαβούνη και την Ελένη Μαθιουδάκη, που, σχεδόν συγκινημένες μας έδειξαν πως φτιάχνουνι τα αμυγδαλωτά και τα λαζάνια.

Κοίταξα πάλι την καράβα που μας έφτιαξε από παλιούς τενεκέδες ο κ. Αλέκος, ο οποίος διατηρεί το κατάστημα «Κυρά Πλάκα», στον Αδάμαντα και σκέφτηκα πως η αρχή που έκαναν δυο μόνο εστιάτορες η Ειρήνη Ψαθά και ο Βασίλης Παπικινός, θα αποτελέσει το έναυσμα για να γίνει το Delicious Milos γευστικός θεσμός για το νησί.