Μεσογειακή Διατροφή, ανεκμετάλλευτη κληρονομιά

Το ίδρυμα αυτό γνωστό ως Oldways είχε το 1993 δημιουργήσει μαζί με ερευνητές του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ αλλά και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας την πυραμίδα Μεσογειακής διατροφής.

Τότε η διατροφή αυτή δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στην Αμερική αλλά ούτε και γνώριζε το κοινό τις ιδιότητες της. Θυμάμαι και από την μητέρα μου ότι ήταν δύσκολο να βρεις ελαιόλαδο στην Αμερική εκτός αν πήγαινες σε αγορές στις Ιταλικές και ελληνικές γειτονιές. Σιγά σιγά οι Αμερικάνοι ανακάλυψαν αυτό που θεωρούν Μεσογειακή κουζίνα και άρχισαν να εμφανίζονται σε διάφορα εστιατόρια πιατάκια με λάδι μαζί με ψωμί για να βουτήξει κανείς όσο περίμενε την παραγγελία του. Αυτό θεωρήθηκε μεγάλο βήμα αν σκεφτεί κανείς ότι μέχρι τότε το ελαιόλαδο ήταν μόνο για τους μετανάστες. Το σκόρδο ήταν άλλο ένα συστατικό που ο μέσος Αμερικάνος απεχθάνονταν. Μάλιστα παλιότερα πριν σχεδόν από έναν αιώνα το αμερικάνικο κράτος έστελνε κοινωνικούς λειτουργούς να ελέγξουν αν οι μετανάστες τότε (όπως οι Ιταλοί και οι Έλληνες) είχαν αμερικανοποιηθεί. Ένα από τα πρώτα πράγματα που κοίταγαν ήταν η διατροφή τους. Σε μια αναφορά ο κοινωνικός λειτουργός γράφει «δυστυχώς συνεχίζουν να τρώνε σκόρδο και κρεμμύδι..."

Όπως και να έχει, σήμερα η Μεσογειακή διατροφή (Mediterranean Diet) είναι από τις πιο δημοφιλείς δίαιτες που έχουν υπάρξει αλλά και η πιο μελετημένη με πλήθος ερευνών να την υποστηρίζουν ως την ιδανική διατροφή όχι μόνο για καρδιαγγειακές παθήσεις αλλά για καρκίνο, αλτσχάιμερ, διαβήτη, κατάθλιψη και γενικά καλύτερη ποιότητα ζωής.

Η πρώτη έρευνα Μεσογειακής διατροφής έγινε το 1948 στη Κρήτη από το Ίδρυμα Rockefeller. Το ελληνικό κράτος κάλεσε το ίδρυμα να κάνει έρευνα για τις συνθήκες ζωής στη Κρήτη οι οποίες δεν ήταν τόσο καλές εκείνη την εποχή μετά τον πόλεμο. Τελικά όμως η φτωχική διατροφή τους που περιλάμβανε κυρίως λαχανικά, χόρτα, κρασί και ελαιόλαδο όχι μόνο ήταν εντάξει διατροφικά, αλλά κάλυπτε όλες τις διατροφικές ανάγκες. Αργότερα έχουμε την γνωστή έρευνα των επτά χωρών όπου ο Αμερικανός φυσιολόγος Ancel Keys μελέτησε τις διατροφικές συνήθειες και την συχνότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων. Τα στοιχεία έδειξαν ότι η Κρήτη είχε τα χαμηλότερα περιστατικά καρδιαγγειακών παθήσεων. Ας πάμε όμως και στη πυραμίδα του ‘93. Στην αναφορά τους οι ερευνητές που δημιούργησαν την πυραμίδα γράφουν ότι βασίστηκε στις διατροφικές συνήθειες που παρατηρήθηκαν στην Κρήτη, την υπόλοιπη Ελλάδα και Νότια Ιταλία την δεκαετία του 60.

Δηλαδή η Μεσογειακή διατροφή ήταν η διατροφή μας πριν από 50 χρόνια. Η αναφορά βέβαια αφορά την διατροφή των κατοίκων σε μη-αστικά μέρη. Δηλαδή δεν αναφερόμαστε στη γνωστή αστική κουζίνα του Τσελεμεντέ με το παστίτσιο και τον μουσακά, αλλά στη διατροφή που είχαν άνθρωποι σε χωριά και στην περιφέρεια όπου κατανάλωναν αυτά που παρήγαγε η γη.

Σήμερα η Έλληνες σε μεγάλο βαθμό άφησαν πίσω τους αυτή τη διατροφή και στηρίζονται σε πολλά έτοιμα συσκευασμένα προϊόντα, πολύ κρέας, πολλά σκουπίδια γενικώς. Αυτό βέβαια ήταν αναμενόμενο μιας και όταν η οικονομική κατάσταση βελτιώνεται και οι άνθρωποι μετακομίζουν σε αστικά κέντρα θα αλλάξει και η διατροφή τους. Τις επιπτώσεις τις ξέρουμε: παχυσαρκία, χρόνιες παθήσεις κτλ. Ωστόσο η επιστήμη μας δείχνει ότι η Μεσογειακή διατροφή είναι από τις καλύτερες επιλογές όχι μόνο για την υγεία αλλά και για το περιβάλλον.

Οι Ισπανοί πριν μερικά χρόνια δημιούργησαν το Ίδρυμα Μεσογειακής Διατροφής και έφτιαξαν μια δική τους πυραμίδα μεσογειακής διατροφής. Γιατί άραγε; Δεν διαφέρει ιδιαίτερα από τη αρχική πυραμίδα, η μόνη διαφορά είναι ότι η αρχική πυραμίδα του Χάρβαρντ είχε ως πρότυπο την Ελλάδα και Ν. Ιταλία και όχι την Ισπανία. Αυτό προφανώς μπορεί να έχει σημασία για λόγους μάρκετινγκ. Σήμερα υπάρχουν προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχουν σαν σκοπό να γίνει προώθηση της Μεσογειακής διατροφής σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Καλό; Ίσως. Το πρόβλημα είναι ότι αυτά τα προγράμματα δεν κάνουν αναφορά για το αρχικό μοντέλο μεσογειακής διατροφής, παρά συνέχεια αναφέρουν ότι η Μεσογειακη διατροφή είναι ένα μείγμα διατροφικών συνηθειών από όλη τη Μεσόγειο. Δεν είναι όμως έτσι. Πολλές χώρες στη Μεσόγειο δεν είχαν το ελαιόλαδο ποτέ ως κύρια μορφή λίπους, ενώ άλλες δεν καταναλώνουν κρασί λόγω θρησκείας. Από διατροφικής άποψης δεν γίνεται να υπάρχει Μεσογειακή διατροφή με όλες αυτές τις ευεργετικές ιδιότητες, χωρίς ελαιόλαδο και κρασί. Σαφώς και υπάρχει πρότυπο Μεσογειακής διατροφής και οι αρχικές έρευνες το αναφέρουν αυτό. Σαφώς υπάρχει συμφέρον από πολλές χώρες να διαφημίζουν ότι και αυτές είχαν αυτό που λέμε μεσογειακή διατροφή και καλά κάνουν. Όμως το ερώτημα είναι η Ελλάδα τι κάνει; Έχει προβάλει και έχει εκμεταλλευτεί αυτή τη διατροφική παράδοση και κληρονομιά που πραγματικά κατέχει;

Όχι ιδιαίτερα. Σε κρατικό επίπεδο προωθεί την ιδέα ότι όλη η Μεσόγειος έχει Μεσογειακή διατροφή, αντί να αναπτύξει και να εκμεταλλευτεί το γεγονός ότι πράγματι στην χώρα μας παρουσιάστηκε αυτή η διατροφή με συγκεκριμένες ιδιότητες και χαρακτηριστικά. Σε ιδιωτικό επίπεδο έχουν παρουσιαστεί πολύ καλά προϊόντα και δεν αναφέρομαι μόνο στο ελαιόλαδο αλλά και σε πολλά άλλα τρόφιμα, όμως δεν υπάρχει καμία κεντρική στρατηγική. Η διατροφική μας παράδοση που σήμερα είναι γνωστή σε όλο το κόσμο, την έχουμε αφήσει σε άλλους να την προσδιορίζουν (και να την εκμεταλλεύονται) πια.