Ποιος φοβάται τη γλουτένη;

Όλο και περισσότερα άτομα αποφεύγουν τη γλουτένη για διάφορους λόγους: πιστεύουν ότι είναι δηλητήριο για τον οργανισμό, πιστεύουν ότι τους παχαίνει, πιστεύουν ότι τα τρόφιμα χωρίς γλουτένη είναι πιο υγιεινά και ξαφνικά ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού (πιστεύει) ότι έχει δυσανεξία στη γλουτένη.

Τι είναι η γλουτένη

Δυστυχώς πολλοί άνθρωποι που αποφεύγουν αυτό το υποτιθέμενο δηλητήριο δεν γνωρίζουν καν τι είναι. Βασικά, είναι μία πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη και όλυρο (αγριοσίταρο) και φυσικά σε όλα τα προϊόντα τους οπως ψωμί, μακαρόνια, γλυκά και αμυλώδη σνακ.

Υπάρχουν άτομα που πρέπει να αποφεύγουν τη γλουτένη για σοβαρούς λόγους υγείας αλλά και άλλοι που την αποφεύγουν για όχι και τόσο σοβαρούς λόγους.

Κοιλιοκάκη Μια Σοβαρή Πάθηση

Οι άνθρωποι που υποφέρουν από κοιλιοκάκη πρέπει να αποφεύγουν τη γλουτένη. Η κοιλιοκάκη είναι μία αυτοάνοση πάθηση η οποία προκαλεί βλάβες στο λεπτό έντερο. Όταν άτομα με κοιλιοκάκη καταναλώνουν γλουτένη, το ανοσοποιητικό τους σύστημα αντιδρά, καταστρέφοντας επιφάνειες του εντέρου που απορροφούν τα θρεπτικά συστατικά από τις τροφές. Χωρίς αυτά τα θρεπτικά συστατικά, τα άτομα αυτά μπορεί να παρουσιάσουν διατροφικές ελλείψεις, υποσιτισμό και άλλα συμπτώματα που σχετίζονται με αυτό όπως αναιμία, κόπωση, οστεοπόρωση και στα παιδιά πιο σοβαρά συμπτώματα όπως διαταραχη αναπτυξης. Χαρακτηρίζεται όμως και πολλά άλλα πιο γενικά γαστρεντερικά συμπτώματα και καμιά φορά δεν υπάρχει κανένα σύμπτωμα πέρα από τις διατροφικές ελλείψεις. 

Για αυτά τα άτομα είναι απολύτως απαραίτητο να αποφεύγουν τροφές που περιέχουν γλουτένη, όχι μόνο γιατί θα έχουν επίπονα συμπτώματα, αλλά γιατί επηρεάζει άμεσα την υγεία τους. Το πρόβλημα όμως είναι ότι πολλά άτομα δεν γνωρίζουν καν ότι έχουν κοιλιοκάκη γιατί τα συμπτώματα ποικίλλουν τόσο, που συχνά και ο ιατρός δεν υποψιάζεται ότι μπορεί να είναι αυτή η πάθηση. Η διάγνωση γίνεται με εξετάσεις αίματος για κάποια συγκεκριμένα αντισώματα και αν αυτή είναι θετική γίνεται και μια βιοψία εντέρου για επιβεβαίωση της διάγνωσης.

Υπάρχουν όμως και ομάδες ατόμων που μπορεί να μην έχουν επίσημη διάγνωση κοιλιοκάκης ωστόσο παρουσιάζουν ευαισθησία στη γλουτένη ή ίσως σε άλλα σάκχαρα που βρίσκονται στα δημητριακά. Υπάρχουν γαστρεντερικά συμπτώματα χωρίς βλάβες στο έντερο όπως στη κοιλιοκάκη και έτσι συνεχίζεται η απορρόφηση θρεπτικών συστατικών κανονικά. Οι επιστημονική κοινότητα αναγνωρίζει ότι υπάρχει αυτό το φαινόμενο, ωστόσο δεν υπάρχει καμία έγκυρη διαγνωστική εξέταση ούτε θεραπεία. Το μόνο που μπορούν να κάνουν σε αυτή τη περίπτωση η να αποφεύγουν τη γλουτένη.

Η Μόδα

Τώρα τελευταία ωστόσο έχει εμφανιστεί μεγάλη ομάδα ατόμων που δεν έχουν τίποτα από τα παραπάνω αλλά απλά η θεωρούν ότι η γλουτένη ευθύνεται για πολλά προβλήματα υγείας από κόπωση μέχρι και παχυσαρκία ή απλά πιστεύουν ότι τα  προϊόντα χωρίς γλουτένη είναι πιο υγιεινά.

Ως διατροφολόγος πολλοί γνωστοί και φίλοι μοιράζονται τις διατροφικές συνήθειές τους μαζί μου. Πολλοί ορκίζονται ότι όταν άρχισαν να αποφεύγουν τη γλουτενη αισθάνθηκαν καλύτερα. Όμως το πιο πιθανό είναι ότι όταν προσπάθησαν να αποφύγουν τη γλουτένη αυτόματα απέφυγαν και πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα και γλυκά όπως μπισκοτάκια, κουλουράκια, κρουασανάκια αλλά και ψωμιά. Οπότε αν τρώει κανείς πιο υγιεινά και λιγότερες ποσότητες είναι φυσικό να νιώθει  καλύτερα και ίσως να χάσει και βάρος. Όμως πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι αυτό δεν έχει να κάνει με τη γλουτένη, αλλά με το γεγονός ότι απλά απέφυγαν επεξεργασμένα αμυλώδη σνακ που συνήθως περιέχουν υψηλές ποσότητες ζάχαρης ή και λιπαρά και έτρωγαν πιο ισορροπημένα.

Αυτό το κίνημα Gluten Free (Ελεύθερο από Γλουτένη) δεν έχει ακόμα επηρεάσει τους Έλληνες σε μεγάλο βαθμό, αλλά έχει ιδιαίτερη πέραση στην Αμερική όπου η βιομηχανία προϊόντων χωρίς γλουτένη έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια. Πέρυσι οι πωλήσεις έφτασαν στα 4,2 δις δολάρια. Σύμφωνα με έρευνα αγοράς της εταιρίας NPD Group, το 29% των Αμερικανών προσπαθούν να αποφύγουν η να περιορίσουν τη γλουτένη. Στα σούπερ μάρκετ ολόκληροι διάδρομοι είναι αφιερωμένοι μόνο σε προϊόντα χωρίς γλουτένη ενώ υπάρχουν και εστιατόρια που είναι φιλικά προς πελάτες που αποφεύγουν τη γλουτένη προσφέροντας πίτσες και μακαρονάδες χωρίς γλουτένη (πόσο νόστιμες να είναι άραγε;).

Αυτή η αύξηση δεν δικαιολογείται από την αύξηση διαγνώσεων κοιλιοκάκης που αφορά ένα πολύ μικρο ποσοστό του πληθυσμού αλλά στα άτομα που θεωρούν τη δίαιτα χωρίς γλουτένη και τα προϊόντα χωρίς γλουτενη πιο υγιεινά, πιο φυσικά και με λιγότερους υδατάνθρακες. Στοιχεία από άλλη έρευνα αγοράς της Packaged Facts δείχνει ότι μόνο 7% των αγοραστών προϊόντων χωρίς γλουτενη αγοράζουν τα προϊόντα λόγω κοιλιοκάκης, οι υπόλοιποι τα αγοράζουν γιατί απλά τα θεωρούν πιο υγιεινά. Η πραγματικότητα είναι ότι πολλά από αυτά τα προϊόντα συχνά περιέχουν περισσότερη ζάχαρη και άλλα πρόσθετα από τα αντίστοιχα με γλουτενη για να διορθώσουν τη γεύση, ενώ δεν έχουν λιγότερους υδατάνθρακες. Με λίγα λόγια κρακεράκια, γλυκά, κέικ, κορν φλέικς, και άλλα σνακ χωρίς γλουτένη δεν είναι πιο υγιεινά από τα αντίστοιχα με γλουτένη. Αλλά είναι πιο ακριβά, σε πολλές περιπτώσεις 200% πιο ακριβά από τα αντίστοιχα προϊόντα με γλουτένη.

Ποιος χρειάζεται τελικά να αποφεύγει τη γλουτένη;

Αν υποψιάζεστε ότι έχετε κοιλιοκάκη, μην αποφύγετε την γλουτένη, και αυτό γιατί για να γίνει σωστή διάγνωση θα πρέπει να υπάρχει η γλουτενη στον οργανισμό για να μετρηθεί η παρουσία αντισωμάτων που παίζουν ρόλο στην αντίδραση του οργανισμό στη πρωτεΐνη αυτή.

Αν η εξέταση αίματος είναι αρνητική τότε δεν έχετε κοιλιοκάκη αλλά αν συνεχίζετε να έχετε συμπτώματα μπορεί να έχετε αλλεργία στο σιτάρι. Και πάλι θα γίνει εξέταση. Τέλος, αν αυτές οι δύο εξετάσεις είναι αρνητικές μπορεί να υποφέρετε από ευαισθησία η δυσανεξία στη γλουτένη, δεν υπάρχει διαγνωστικό τεστ, και ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης είναι αποφεύγοντας τη γλουτένη.

Αν τέλος δεν έχετε (σοβαρά) συμπτώματα αλλά νομίζετε ότι αν αποφεύγετε τη γλουτενη θα αδυνατίσετε ή θα αποκτήσετε περισσότερη ενέργεια ή δεν θα έχετε πονοκεφάλους τότε να ξέρετε ότι δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία που να δείχνουν κάτι τέτοιο. Δοκιμάστε πρώτα μία πιο ισορροπημένη μεσογειακή (Ελληνική) διατροφή αποφεύγοντας έτοιμα επεξεργασμένα τρόφιμα, καταναλώνοντας περισσότερα λαχανικά, φρούτα, ολικής αλέσεως ψωμί και δημητριακά και λιγότερη ζάχαρη και παρατηρήστε αν νιώθετε καλύτερα.

Πάντως όποιος και να είναι ο λόγος που θέλετε να αποφύγετε τη γλουτένη, απευθυνθείτε σε έναν διατροφολόγο που ειδικεύεται σε θέματα γλουτένης μιας και έχει παρατηρηθεί ότι άτομα που ακολουθούν δίαιτες χωρίς γλουτένη παρουσιάζουν πιο συχνά ελλείψεις σε φυτικές ίνες, σίδηρο, φυλλικό οξύ, βιταμίνες Β και άλλα μέταλλα και αυτό γιατί όπως ανέφερα και πριν πολλά από αυτά τα προϊόντα είναι επεξεργασμένα με ελάχιστες βιταμίνες και μέταλλα.


Για περισσότερες πληροφορίες για την κοιλιοκάκη επισκεφτείτε:

Εταιρία Νόσου Κοιλιοκάκης- http://www.coeliac.gr/

Ελληνική Εταιρία για την Κοιλιοκάκη- http://www.koiliokaki.com/

Φωτογραφία Credit: For flickr by Alex Abboud