Περί καλού και κακού γούστου

10 Φεβρουαρίου 2016
Στέλιος Πενταρβάνης
Για να είμαστε ειλικρινείς δεν υπάρχει κάποιος «επιστημονικός» τρόπος για να περιγράψει κάποιος με λόγια το «ωραίο» σε σχέση με εκείνο που θεωρεί «άσχημο» παρά μόνο μέσα από τα δικά του αισθητικά κριτήρια.


Από την άλλη η πολυπληθής αποδοχή σε κακόγουστες συμπεριφορές, μόδες και διακοσμήσεις χώρων σε κάνει σκεπτικό για τα δικά σου κριτήρια. Αναρωτιέσαι ας πούμε για πιο λόγο οι Kardashians θεωρούνται από μια τεράστια μερίδα του κοινού τόσο όμορφες όταν δεν υπάρχει τίποτα πάνω τους που να μην έχει διαμορφωθεί από το νυστέρι ενός ειδικού με αποτέλεσμα να μοιάζουν οι περισσότερες σχεδόν ψεύτικες. Για να μην γίνομαι βέβαια ισοπεδωτικός ομολογώ ότι η Kendall Jenner είναι μια κούκλα. Ακόμα περισσότερο όμως απορεί κάποιος που βλέπει για παράδειγμα την Kim η την αδερφή της Khloe (φωτό) για το πως γίνεται να θεωρείται σούπερ σέξι ένας κώλος που πρόσφατα διαμορφώθηκε με εμφυτεύματα ώστε να μοιάζει με τεράστιο ολοστρόγγυλο πουφ και να επιδεικνύεται καταλλήλως μέσα από στενά φορέματα χαρίζοντας μεν νέους followers και αυξημένη τηλεθέαση, αλλά απόλυτα ξένος στο σώμα που τον κουβαλάει και φυσικά αδιανόητα αστείος. Θα μου πείτε ότι ο κόσμος καίγεται και εγώ ασχολούμαι με την οικογένεια Καρντάσιαν. Δεν έχετε άδικο αλλά πρόσφατα στο καλό περιοδικό Architectural Digest είδα τα νέα σπίτια δύο εξ αυτών και αναρωτήθηκα τι στόλος ειδικών υπάρχει πίσω από τις παρουσίες τους ώστε το κακόγουστο της συμπεριφοράς τους και εμπορικά επικερδές φυσικά, να συνοδεύεται παράλληλα από ένα τόσο καλόγουστο περιβάλλον διαβίωσης που με κάποιο τρόπο αμβλύνει το αισθητικό πορνό της οικογένειας και παράλληλα με έναν στρατηγικό επικοινωνιακά τρόπο να έχουν φτάσει να ορίζουν (σχεδόν) το σύγχρονο γούστο. Εξώφυλλα στη Vogue, σειρές ρούχων, βιβλία μαγειρικής και κοκτέιλ και πολλά, πάρα πολλά χρήματα. Ένα post της Kim Kardashian στο instagram που αφορά για παράδειγμα μια νέα τσάντα Chanel μπορεί να αμειφθεί μέχρι και 250.000 δολάρια.  

Δείγματα κακού γούστου βέβαια συναντάμε και σε χώρους που υποτίθεται ότι πρεσβεύουν την αισθητική. Πριν από χρόνια, νομίζω το 2008, ο γνωστός designer Fabio Novembre παρουσίασε την δική του ατυχή αισθητικά εκδοχή (φωτό) για την εξαιρετική Panton chair. Την ίδια χρονιά το περιοδικό Wallpaper την κατέταξε στα χειρότερα design που έχουμε δει. Πέρα όμως από την αυστηρή κριτική του συγκεκριμένου περιοδικού τα περισσότερα έντυπα μόνο καλά λόγια έγραψαν, λογικό μια και σε αντίθετη περίπτωση η διαφήμιση που προοριζόταν για τα περιοδικά από την εταιρεία παραγωγής της (Casamania), θα έκανε φτερά. 

Πέρασαν τέσσερα χρόνια από ένα ταξίδι μου στην Δανία όπου επισκέφθηκα το εστιατόριο NOMA. Ήταν πραγματικά μια από τις πιο ενδιαφέρουσες εμπειρίες σε εστιατόριο που είχα στη ζωή μου. Από τη μία αυτή η Σκανδιναβική αισθητική που τόσο μου αρέσει, το σέρβις που ήταν εξαιρετικό μια και είχαμε την τύχη να μας αναλάβει ο sommelier του εστιατορίου ο οποίος είχε την υπομονή να μας λύνει οποιαδήποτε απορία και εκείνα τα γευστικότατα πιάτα με καρπούς και άγρια χόρτα μαζεμένα στη Σκανδιναβική εξοχή από το προσωπικό του εστιατορίου. Από την άλλη, εκείνο το πιάτο με τις baby γαρίδες ξαπλωμένες σε παγάκια, τις οποίες έπρεπε να βουτήξεις σε μια μαγιονέζα και να τις μασήσεις ζωντανές. Δηλαδή σε αυτό το έδεσμα ποιο ήταν το ζητούμενο; Ρώτησα και τον sommelier καθώς επιστρέφαμε το πιάτο μας ακέραιο. Για πρώτη φορά ψέλλισε κάτι για φρεσκάδα, χωρίς όμως την ευφράδεια που τον χαρακτήριζε στις προηγούμενες απαντήσεις. Ήρθε σε δύσκολη θέση και αισθάνθηκα τόσο άσχημα που όταν τυχαία την επόμενη μέρα τον συνάντησα στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στην Κοπεγχάγη του ζήτησα συγνώμη που εγώ και η παρέα μου τον φέραμε σε δύσκολη θέση επιστρέφοντας το συγκεκριμένο πιάτο.

Αυτές τις σκέψεις έκανα σήμερα με μία ακόμα αφορμή εκτός των σπιτιών των Kardashians. Αιτία στάθηκε ένα παράδειγμα που χρησιμοποίησε μια γνωστή μου για να χαρακτηρίσει ως kitsch την ανακαίνιση στο σπίτι ενός γνωστού και στους δύο μας ζευγαριού «πολύ Δραπετσώνα βρε Στέλιο, σαν το σπίτι της Θείτσας». Όχι αγαπητή μου, κάνεις λάθος γιατί συγκρίνεις ασύγκριτα μεταξύ τους πράγματα. Ένα σπίτι στην περιοχή που αναφέρεις έχει μια ολοκληρωμένη ταυτότητα, μια αισθητική αθωότητα η οποία δεν προσπαθεί να αποδείξει τίποτα. Δεν ανήκει στις πρώτες ανάγκες του ιδιοκτήτη του σπιτιού  της Δραπετσώνας η αποδοχή της αισθητικής του από εσένα η εμένα και προφανώς δεν σκοπεύει να κάνει μια δήλωση με το ύφος της μια και δεν δημοσιοποιείται πουθενά με σκοπό να κριθεί. Κακόγουστο όμως είναι να κάνεις τέτοιου είδους συγκρίσεις.

Ο χαρακτηρισμός Kitsch χρησιμοποιήθηκε το 1870 στους καλλιτεχνικούς κύκλους του Μονάχου για να περιγράψει το κακό και υπερβολικό γούστο στην τέχνη. Κατά πάσα πιθανότητα προέρχεται από το γερμανικό ρήμα Kitschen (μαζεύω λάσπη) της Γερμανικής γλώσσας για να περιγράψει τη μανία των τουριστών της εποχής εκείνης που μάζευαν αδιακρίτως έργα τέχνης από τα ταξίδια τους στην Γηραιά Ήπειρο.

Στην εποχή μας όμως είναι χαρακτηριστική και η έκφραση «Κιτσαριό» η οποία χρησιμοποιείται συχνά για να χαρακτηρίσει κακόγουστες συμπεριφορές, καταστάσεις η περιβάλλοντα.  

Ο Αμερικανός κριτικός του Μοντερνισμού Clement Greenberg (aka K. Hardesh 1909 – 1994) έγραψε ότι: "Το kitsch είναι η επιτομή όλων όσα είναι κίβδηλα στη σύγχρονη ζωή." 

Σχόλια Χρηστών

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να συμμετάσχετε στη συζήτηση